96- İnsanlara Kızgın Kül Yedirmek Gibi Olan Şey Nedir?

Ebû Hüreyre radıyallâhu anh’tan rivâyete göre, bir adam şöyle dedi:

يَا رَسُولَ اللّٰهِ إِنَّ لِى قَرَابَةً أَصِلُهُمْ وَيَقْطَعُونِى وَأُحْسِنُ إِلَيْهِمْ وَيُسِيئُونَ إِلَىَّ وَأَحْلُمُ عَنْهُمْ وَيَجْهَلُونَ عَلَىَّ

– Ey Allah’ın Rasûlü, benim akrabalarım var. Ben onları ziyâret edip gözetirim, onlar benimle bağlarını koparırlar. Ben onlara iyilik ederim, onlar bana kötülük ederler. Ben onlara yumuşak davranırım, onlar bana câhillik ederler.

Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurdu:

لَئِنْ كُنْتَ كَمَا قُلْتَ فَكَأَنَّمَا تُسِفُّهُمُ الْمَلَّ وَلاَ يَزَالُ مَعَكَ مِنَ اللّٰهِ ظَهِيرٌ عَلَيْهِمْ مَا دُمْتَ عَلَى ذٰلِكَ

– Eğer dediğin gibi isen, onlara kızgın kül yediriyor gibisin ve sen bu hâl üzere devam ettiğin sürece Allah’tan onlara karşı sana yardımcı olacak bir melek hep seninle beraber olacaktır. (Müslim, Birr, 22, No: 2558a)

NOT: Akrabalık ilişkilerini gözetmeyen, sıla-i rahmi terk eden ve kendilerine iyilik edenlere kötülük eden o câhil kimselerin karşı karşıya kaldıkları acı ve eziyet, kül yiyen kimsenin çektiği acılara benzetilmiştir.

Kötülük yapana iyilik eden, akraba ilişkisini koparana ziyâret eden kimse, iyilik yaptığı kimseleri mahcup eder. Onlar da küçüldüklerini, rezil ve rüsvay olduklarını bizzat kendileri hissederler. Bu şartlarda gördükleri iyilikler ve yedikleri ikrâmlar bu mahcubiyete sebep olur.

Akrabalık bağını gözeten kimsenin yaptığı ihsânları ve ikrâmları yiyen vefâsız kimselerin yedikleri, kül gibi bağırsaklarını yakar kavurur.

27 Ağustos 2020 - Perşembe

95- Özür Dilemek Zorunda Kalacağın Bir Sözü Söyleme!

Peygamber Efendimiz buyurdu:

وَلاَ تَكَلَّمْ بِكَلاَمٍ تَعْتَذِرُ مِنْهُ

“Özür dilemek zorunda kalacağın bir sözü söyleme!” (İbn-i Mâce, 4171)

“Bilen (âlim), bildiğiyle amel eden (âmil) ve başkalarına öğreten (muallim) kimse gökler âleminde büyük kişi olarak çağrılır.” (Tirmizî, İlm, 19, No: 2685; Sahîhu Süneni’t Tirmizî, Mektebetü’l Meârif, 3/72, Hadîs sahîhtir.) 

15 Mayıs 2020 - Cuma

63- Rasûlullah’ın En Çok Okuduğu Dua:

a) Enes b. Mâlik’ten, Şehr b. Havşeb (شَهْرُ بْنُ حَوْشَبٍ)’den, Kuleyb el-Cermî’nin babasından ve dedesinden rivâyetlerine göre, Rasûlullah aleyhisselâm en çok şöyle dua ederdi:

يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِى عَلَى دِينِكَ

“Ey kalpleri halden hâle çeviren (Allah’ım), kalbimi dinin üzere sâbit kıl!” 

(Tirmizî, 2140, 3522, 3587)

b) Abdullah b. Amr b. Âs’tan rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle derdi:

اللَّهُمَّ مُصَرِّفَ الْقُلُوبِ صَرِّفْ قُلُوبَنَا عَلَى طَاعَتِكَ

“Kalpleri evirip çeviren Allah’ım, kalplerimizi sana itaate çevir!” (Müslim, 2655)

c) en-Nevvâs b. Sem’ân el-Kılâbî’den (النَّوَّاسُ بْنُ سَمْعَانَ الْكِلاَبِيُّ) rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle dua ederdi:

يَا مُثَبِّتَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قُلُوبَنَا عَلَى دِينِكَ

“Ey kalpleri sâbit kılan (Allah’ım), kalplerimizi dinin üzere sâbit kıl!” (İbn-i Mâce, 199)

d) Enes b. Mâlik radıyallâhu anh’tan rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm şu duayı çok söylerdi:

اللَّهُمَّ ثَبِّتْ قَلْبِى عَلَى دِينِكَ

62- Asıl Sıla-i Rahm Nedir?

Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmaktadır:

لَيْسَ الْوَاصِلُ بِالْمُكَافِئِ، وَلَكِنِ الْوَاصِلُ الَّذِى إِذَا قَطَعَتْ رَحِمُهُ وَصَلَهَا

“Akrabalık bağını gözeten, (yapılan iyiliğe karşılık vererek) mükâfâtlandıran kimse değildir. (Sıla-i rahm yapan, kendisine yapılan ziyâretin karşılığını yapan değildir.) Ama asıl akrabalık bağını gözeten (sıla-i rahm yapan) kimse, akrabalık bağı koparıldığı halde kendisi onu gözeten kimsedir. (Asıl sıla-i rahm yapan kimse, kendisiyle ilgiyi kesip ziyâret etmeyenlerle ilgiyi kesmeyen ve ziyârete devam edendir.)” 

(Buhârî, 5991; Tirmizî, 1908; Ebû Dâvûd, 1697)

Asıl sıla-i rahm, sormayanı sormak, aramayanı aramak,  gelmeyene gitmektir. Zira asıl fazilet, yalnızca iyiliğe karşı iyilik etmek yani iyiliğini gördüklerimize iyilik yapmak değildir. Mü’min âlicenap olmalıdır ve iyiliğini görmediklerine hatta kötülük edenlere bile iyilik edebilmelidir.

61- Çok Et Yemek:

Hz. Ömer radıyallâhu anh şöyle demiştir:

وَحَدَّثَنِى عَنْ مَالِكٍ عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ قَالَ

إِيَّاكُمْ وَاللَّحْمَ فَإِنَّ لَهُ ضَرَاوَةً كَضَرَاوَةِ الْخَمْرِ

“Etten sakının! Çünkü onun hamr (şarap) tiryakiliği gibi bir tiryakiliği vardır.” 

(Muvatta’, Sıfatü’n Nebî, 36)

Açıklama:

Hz. Ömer, bu sözüyle, et yemenin haram olduğunu söylemek istememiştir. Aksine bu sözüyle, nefsin arzuladığı her şeyi yemekten ve nefsin arzularının peşine düşüp kanaati ve iktisâdı terk etmekten sakındırmak istemiştir. Zira fazla et yenirse, et yemek alışkanlık hâline gelir ve insan hep et yemek ister. Dolayısıyla da ucuz yemekleri, mütevâzı ikrâmları ve sofraları beğenmez ve şükretmez olur. Genel olarak her şeyde, hatta yeme içme alışkanlığında, özelde de et yeme hususunda dahi iktisâdlı (ölçülü) olmak gerekir.

Nefsin arzularının peşine düşmek ve her hususta olduğu gibi, yeme içmede de ölçüsüzlük ve taşkınlıklar küfür ehlinin bir vasfıdır. Yüce Rabbimiz, onların bu özelliklerine temasla şöyle buyurur:

وَيَوْمَ يُعْرَضُ الَّذِينَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَذْهَبْتُمْ طَيِّبَاتِكُمْ فِى حَيَاتِكُمُ الدُّنْيَا وَاسْتَمْتَعْتُمْ بِهَا فَالْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ فِى الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَبِمَا كُنْتُمْ تَفْسُقُونَ

“Kâfir olanların ateşe arzolunacakları o günde (onlara denir ki): ‘Siz, dünya hayatınızda hoşlandığınız her şeyinizi bitirdiniz ve onlardan yararlanıp durdunuz. Bugün, yeryüzünde haksız yere büyüklenmeniz ve fâsıklık etmeniz sebebiyle, aşağılanmak azâbı ile cezalandırılacaksınız.” (Ahkâf: 20)

Kâfirler arzularınca yiyip içip, yoksul ve fakir mü’minlerle alay ederler. Onlar mallarıyla ve zenginlikleriyle övünerek, o mal ve imkânlar sebebiyle izzetli ve şerefli olduklarını sanırlar. Servet ve dünya imkânları ve makamları bakımından kendilerinden düşük gördükleri mü’minlerin de zelîl olduklarını söyleyerek, İslâm’a ve onlara karşı büyüklük taslarlar ve iman etmezler!

İslâm’a göre mendûb olan, bol bol yemek değil, kanaat ve şükür ile ölçülü yemektir. Bu bakımdan, bol bol yeme davranışı övünülecek bir şey değildir!

60- Arefe ve Âşûrâ Günleri Oruç Tutmanın Fazileti:

Ebû Katâde el-Ensârî radıyallâhu anh’tan rivâyet edildiğine göre o dedi ki:

قَالَ وَسُئِلَ عَنْ صَوْمِ يَوْمِ عَرَفَةَ فَقَالَ: ‏يُكَفِّرُ السَّنَةَ الْمَاضِيَةَ وَالْبَاقِيَةَ‏‏‏ قَالَ وَسُئِلَ عَنْ صَوْمِ يَوْمِ عَاشُورَاءَ فَقَالَ: ‏يُكَفِّرُ السَّنَةَ الْمَاضِيَةَ

Rasûlullah aleyhisselâm’a arefe gününün orucu hakkında soruldu, o:

“Geçen senenin ve gelecek senenin günahlarına keffârettir” buyurdu.

Ona âşûrâ günü orucu hakkında soru soruldu. 

Allah Rasûlü:

“Geçen senenin günahına keffâret olur” buyurdu.

(Müslim, 1162)

59- Çok Yemenin Mekrûhluğu!

Mikdâm b. Ma’dîkerib radıyallâhu anh şöyle demiştir: Ben, Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem’i şöyle buyururken işittim:

مَا مَلأَ اٰدَمِيٌّ وِعَاءً شَرًّا مِنْ بَطْنٍ بِحَسْبِ ابْنِ اٰدَمَ أُكُلاَتٌ يُقِمْنَ صُلْبَهُ فَإِنْ كَانَ لاَ مَحَالَةَ فَثُلُثٌ لِطَعَامِهِ وَثُلُثٌ لِشَرَابِهِ وَثُلُثٌ لِنَفَسِهِ

“Âdemoğlu karın (mide)den daha kötü bir kap doldurmamıştır. Âdemoğluna, belini doğrultacak (kendisini ayakta tutacak) kadar (birkaç lokma) yemesi yeter. Şayet bu miktardan fazla yiyecek ise, (midesini üç kısma ayırsın); üçte biri yemek, üçte biri içecek ve üçte biri de nefes içindir.” 

(Tirmizî, Zühd, 47, No: 2380)

İbn-i Mâce’nin rivâyeti ise şöyledir:

Mikdâm b. Ma’dîkerib radıyallâhu anh şöyle demiştir: Ben, Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem’i şöyle buyururken işittim:

مَا مَلأَ اٰدَمِيٌّ وِعَاءً شَرًّا مِنْ بَطْنٍ حَسْبُ الْاٰدَمِيِّ لُقَيْمَاتٌ يُقِمْنَ صُلْبَهُ فَإِنْ غَلَبَتِ الْاٰدَمِيَّ نَفْسُهُ فَثُلُثٌ لِلطَّعَامِ وَثُلُثٌ لِلشَّرَابِ وَثُلُثٌ لِلنَّفَسِ

“Âdemoğlu karın (mide)den daha kötü bir kap doldurmamıştır. Âdemoğluna, belini doğrultacak birkaç lokma yeter. Şayet Âdemoğluna nefsi galebe çalarsa, karnın (midenin) üçte biri yemek, üçte biri içecek ve üçte biri de nefes içindir." 

(İbn-i Mâce, Et’ıme, 50, No: 3349)

58- Dinin Aslı Tevhîd’dir:

Şeyhu’l-İslâm İbn-i Teymiyye rahımehullâh şöyle demiştir:

وَعِبَادَةُ اللّٰهِ وَحْدَهُ: هِيَ أَصْلُ الدِّينِ وَهُوَ التَّوْحِيدُ الَّذِى بَعَثَ اللّٰهُ بِهِ الرُّسُلَ وَأَنْزَلَ بِهِ الْكُتُبَ فَقَالَ تَعَالٰى: "وَسْـَٔلْ مَنْ أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنَا أَجَعَلْنَا مِنْ دُونِ الرَّحْمٰنِ اٰلِهَةً يُعْبَدُونَ" وَقَالَ تَعَالٰى: "وَوَلَقَدْ بَعَثْنَا فِى كُلِّ اُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللّٰهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ" وَقَالَ تَعَالٰى: "وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِى إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلٰهَ اِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ"

“Yalnız Allah’a ibâdet etmek dinin aslıdır. O asıl, Allah’ın kendisiyle peygamberleri gönderdiği ve kitapları indirdiği Tevhîd’dir. Nitekim Allah Teâlâ: ‘Senden önce gönderdiğimiz peygamberlerimize sor! Rahmân’dan başka ibâdet edilecek ilâhlar kılmış mıyız?’ (Zuhruf: 45), ‘Andolsun ki Biz her ümmete ‘Allah’a ibâdet edin ve tâğûttan kaçının’ diye (teblîğât yapması için) bir peygamber gönderdik’ (Nahl: 36), ‘Senden önce gönderdiğimiz her bir peygambere mutlaka: ‘Benden başka (gerçek) ilâh yoktur. O halde yalnız Bana ibâdet edin’ diye vahyederdik.’ (Enbîyâ: 25) buyurmaktadır.”

(Mecmûu’l Fetâvâ, 3/397)

57- Mü’min ile Fâcirin Ölümü!..

Rasûlullah aleyhisselâm buyurdu:

الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ يَسْتَرِيحُ مِنْ نَصَبِ الدُّنْيَا وَأَذَاهَا إِلَى رَحْمَةِ اللّٰهِ، وَالْعَبْدُ الْفَاجِرُ يَسْتَرِيحُ مِنْهُ الْعِبَادُ وَالْبِلاَدُ وَالشَّجَرُ وَالدَّوَابُّ

“Mü’min olan kul (öldüğünde), dünyanın yorgunluklarından ve ezâlarından Allah’ın rahmetine gidip istirâhat eder. Fâcir olan kula gelince, ondan da diğer kullar, şehirler, ağaçlar ve hayvanlar kurtulup istirâhat ederler!”

(Buhârî, Rikâk, 42, No: 6512; Nesâî, Cenâiz, 48, No: 1930; Ayrıca Bkz: Buhârî, Rikâk, 42, No: 6513; Müslim, Cenâiz, 21, No: 950; Nesâî, Cenâiz, 49, No: 1931)

56- Sıkıntı Esnasında Okunacak Dua:

Rasûlullah aleyhisselâm, sıkıntıya düşenin duası şudur buyurdu:

اللّٰهُمَّ رَحْمَتَكَ أَرْجُو فَلاَ تَكِلْنِى إِلَى نَفْسِى طَرْفَةَ عَيْنٍ وَأَصْلِحْ لِى شَأْنِى كُلَّهُ لاَ إِلٰهَ إِلاَّ أَنْتَ

Okunuşu: 

‘Allahümme rahmeteke ercû, felâ tekilnî ilâ nefsî tarfete áynin ve eslih lî şe’nî küllehû, lâ ilâhe illâ ente.’

Anlamı: 

“Allah’ım, Senin rahmetini umuyorum, beni göz açıp kapayıncaya kadar bile nefsime bırakma, hâlimi tümüyle düzelt. Senden başka (hak/gerçek) ilâh yoktur.” 

(Ebû Dâvûd, Edeb, 110, H. No: 5090)

55- İftâr Duası:

⒜ Rasûlullah aleyhisselâm iftâr açtığı zaman şöyle dua ederdi:

ذَهَبَ الظَّمَأُ وَابْتَلَّتِ الْعُرُوقُ وَثَبَتَ الْأَجْرُ إِنْ شَاءَ اللّٰهُ

“Susuzluk gitti, damarlar ıslandı ve Allah’ın izniyle ecir sâbit oldu.” (Ebû Dâvûd, 2357, Hadîs Hasen’dir.)

⒝ Abdullah b. Amr b. el-Âs radıyallâhu anhumâ’dan rivâyete göre Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur:

إِنَّ لِلصَّائِمِ عِنْدَ فِطْرِهِ لَدَعْوَةً مَا تُرَدُّ

“Şüphesiz her oruçlu için orucunu açtığında reddedilmeyen bir dua vardır.”

İbn-i Ebî Müleyke şöyle demiştir: Abdullah b. Amr b. el-Âs radıyallâhu anhumâ’yı orucunu açtığı zaman şöyle derken işittim:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِى وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ أَنْ تَغْفِرَ لِى

“Allah’ım! Her şeyi kaplayan rahmetinle beni mağfiret etmeni dilerim.” (İbn-i Mâce, 1753, Hadîs Hasen’dir.)

54- Oruçlunun, İftâr Yemeği Veren Kimse İçin Yapacağı Dua:

Rasûlullah aleyhisselâm Sa’d b. Ubâde’nin ve Sa’d b. Muâz’ın yanında iftârını açtı. Sonra şöyle dua etti:

أَفْطَرَ عِنْدَكُمُ الصَّائِمُونَ وَأَكَـلَ طَعَـامَكُمُ الْأَبْرَارُ وَصَلَّتْ عَلَيْكُمُ الْمَلٰئِكَةُ

“Oruçlular yanınızda iftâr etsin, yemeğinizi iyiler yesin ve melekler sizin için rahmet dilesin.” 

(Ebû Dâvûd, 3854; İbn-i Mâce, 1747, Hadîs Sahîh’tir.)

53- Mü’min Bir Delikten İki Defa Isırılmaz!

Bir mü’min, inandığı, güvendiği ve hüsn-ü zan yaptığı bir kimseye iyi niyeti ve yumuşak huyu sebebiyle bir kez kanabilir. Yani o kimse tarafından bir kez aldatılabilir. Ama mü’min, o kişiye ikinci kez kanmaz, kanmamalıdır. Çünkü böylesi bir tedbirsizlik ve yaşanandan ibret almamak, Nasslardaki ikaz, uyarı ve yasaklara da aykırıdır. Mü'min, prensipli, kararlı, tedbirli ve müteyakkız olmalıdır.

Ebû Hüreyre radıyallâhu anh’tan rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurdu:

 لاَ يُلْدَغُ الْمُؤْمِنُ مِنْ جُحْرٍ وَاحِدٍ مَرَّتَيْنِ

“Mü’min, bir delikten iki defa ısırılmaz (sokulmaz).”

(Buhârî, 6133; Müslim, 2998; Ebû Dâvûd, 4862, İbn-i Mâce, 3982, 3983)

Hadîs, mü’min, önemli işlerde tökezlemeden, gerekli tedbirleri alarak ve ibretleri çıkartarak, hatalı yerleri de görerek ve hatadan sakınarak hareket eder anlamına da gelir. Mü’min, gerek dünya ve gerekse de âhiret işlerinde gafletten sakınan insandır. Akıllı ve olgun mü’min, “gâfil” değildir ve “gaflet” mü’minin sıfatı olamaz! Diğer taraftan, dirâyetli ve tedbirli olmak, yumuşak huylu olmaya münâfî/zıt değildir; bilakis bu ikisi birbirini tamamlar.

Çoğunluğun anladığı bir anlam olarak, bu Hadîs, bir mü’min, herhangi bir sıkıntıyla karşılaşacak olursa, bir daha o sıkıntıya dönmez, yani ikinci defa o sıkıntıya maruz kalmaz, o sıkıntıdan ve o sıkıntıya neden olan sebepten uzak durur demektir.

52- “Komşuyu Komşuya Mirasçı Kılacak Sandım!”

① Âişe, İbn-i Ömer, Abdullah b. Amr ve Ebû Hüreyre radıyallâhu anhum’dan yapılan rivâyetlere göre Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur.

مَا زَالَ جِبْرِيلُ يُوصِينِى بِالْجَارِ حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَيُوَرِّثُهُ

“Cibrîl/Cebrâîl bana komşuyu o kadar tavsiye edip durdu ki, sonunda onu (komşuyu komşuya) mirasçı kılacak sandım.”

(Buhârî, 6014, 6015; Müslim, 2625a; Tirmizî, 1942,1943; Ebû Dâvûd, 5152; İbn-i Mâce, 3673, 3674)

② İmam Müslim’in kaydettiği Âişe radıyallâhu anhâ’nın diğer rivâyetinde Allah Rasûlü şöyle buyurmuştur:

مَا زَالَ جِبْرِيلُ يُوصِينِي بِالْجَارِ حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ لَيُوَرِّثَنَّهُ

“Cibrîl bana komşuyu (komşu haklarını) öyle ısrârla tavsiye etti ki, onu mutlaka mirasçı kılacak sandım.” (Müslim, 2624)

③ Ebû Dâvûd’un kaydettiği Hz. Âişe’nin rivâyeti olan bir diğer Hadîs-i Şerîf’te Nebî aleyhisselâm şöyle buyurmuştur:

مَا زَالَ جِبْرِيلُ يُوصِينِي بِالْجَارِ حَتَّى قُلْتُ لَيُوَرِّثَنَّهُ

“Cibrîl komşu hakkında o kadar tavsiyede bulundu ki, sonunda (kendi kendime) onu kesinlikle mirasçı kılacak dedim.” (Ebû Dâvûd, 5151)

Açıklama:

Taberânî’nin kaydettiği Merfû’ bir Hadîs’te, Câbir radıyallâhu anh, Nebî aleyhisselâm’ın şöyle buyurduğunu rivâyet etmektedir:

الْجِيرَانُ ثَلَاثَةٌ جَارٌ لَهُ حَقٌّ وَهُوَ الْمُشْرِكُ لَهُ حَقُّ الْجِوَارِ وَجَارٌ لَهُ حَقَّانِ وَهُوَ الْمُسْلِمُ لَهُ حَقُّ الْجِوَارِ وَحَقُّ الْإِسْلَامِ وَجَارٌ لَهُ ثَلَاثَةُ حُقُوقٍ مُسْلِمٌ لَهُ رَحِمٌ لَهُ حَقُّ الْجِوَارِ وَالْإِسْلَامِ وَالرَّحِمِ

“Komşular üç kısımdır: Bir komşu vardır ki, onun tek bir hakkı vardır, o müşrik olandır. Onun yalnızca komşuluk hakkı vardır. Bir komşu da vardır ki, onun iki hakkı vardır. O da, komşuluk hakkı ile İslâm (İslâmî kardeşlik) hakkı olan Müslümandır. Bir komşu da vardır ki, onun üç hakkı vardır. O da, akrabalık bağı bulunan Müslümandır. Onun da, komşuluk, İslâm ve akrabalık hakları bulunmaktadır.” (Fethu’l Bârî, Mektebetü Mısr, 10/623)

Buna göre, komşular üç kısımdır:

Birinci kısım; akraba olan Müslüman komşular: Bunların üç hakkı vardır: İslâm (î kardeşlik) hakkı, komşuluk hakkı ve akrabalık (sıla-i rahim) hakkı.

İkinci kısım; akraba olmayan Müslüman komşular: Bunların iki hakkı vardır: İslâm hakkı ve komşuluk hakkı.

Üçüncü kısım; Müslüman olmayan komşular: Bunların da bir hakkı vardır: Komşuluk hakkı.

51- Allah’ım, İnfâk Edene Halef, İmsâk Edene Telef Ver!

Ebû Hüreyre’den rivâyete göre, Allah Rasûlü şöyle buyurmuştur:

مَا مِنْ يَوْمٍ يُصْبِحُ الْعِبَادُ فِيهِ إِلاَّ مَلَكَانِ يَنْزِلاَنِ فَيَقُولُ أَحَدُهُمَا اللّٰهُمَّ أَعْطِ مُنْفِقًا خَلَفًا، وَيَقُولُ الْاٰخَرُ اللّٰهُمَّ أَعْطِ مُمْسِكًا تَلَفًا

"Kulların sabahladığı her bir günde muhakkak iki melek iner. Birisi, 'Allah'ım! Malını infâk edene halef ver (yerini doldur)' der. Diğeri de: 'Allah'ım! Malını vermeyene telef ver (malını yok et)' der."

(Buhârî, 1442; Müslim, 1010)

Açıklama:

İnfâk edene halef verilmesinin anlamı; infâk edene âhirette sevap, dünyada da infâk ettiği şeyin yerine başka bir mal verilmesidir. Cimrilik edene telef verilmesi ise, cimrinin hayır yolunda vermeyip elinde tuttuğu malın telef olacağı veya cimrinin bizzat kendisinin telef olacağı ve âhirette de iyi amelde bulunmanın sevabından mahrûm kalacağı şeklinde açıklanmıştır.

Cömert kimseye halef verilmesi, sadaka vermenin ya da hayatında karşılaşacağı zorlukların kendisi için kolaylaştırılması anlamına gelebilir. Bu durumda cimri olana da telef verilmesi, sadaka vermenin ona zorlaştırılması ve hayatında da zorluklarla ve sıkıntılarla karşılaşması anlamında olur.

50- Kâfirin, Müslüman Olmadan Önceki İyi Amelinin Hükmü:

Hakîm b. Hızâm radıyallâhu anh şöyle anlatır:

Rasûlullah aleyhisselâm’a: “Ey Allah’ın Rasûlü! Câhiliyye dönemimde iken yaptığım sadaka, köle âzâdı ve akrabayı gözetme gibi hayırlardan mükâfât alabilir miyim, ne dersiniz?” diye sordum.

Nebî aleyhisselâm:

أَسْلَمْتَ عَلَى مَا أَسْلَفْتَ مِنْ خَيْرٍ

“Geçmişte yaptığın hayırlar sayesinde (hayırlarla) Müslüman oldun” buyurdu.

(Buhârî, 1436, 2220, 2538, 5992; Müslim, 123)

Açıklama:

Bir gayrimüslimde insânî yönden bazı iyi ameller gördüğümde hep bu Hadîs-i Şerîf’i hatırlarım…

İbn-i Hızâm, İslâm öncesinde yüz köle âzâd etmiş ve âzâd ettiği o kimseleri yüz deveye bindirmişti. Câhiliyye döneminde sadaka veren, köle âzâd eden ve akrabalık bağını gözeten kimse, daha sonra Müslüman olduğunda câhiliyyede yaptığı bu iyiliklerden dolayı sevap kazanıp kazanamayacağı ihtilâflıdır. Bu nedenle, İmam Buhârî rahımehullâh, bu konunun hükmünü belirtici bir bâb başlığı kullanmamıştır. Bu Hadîsin anlamının, câhiliyye döneminde iyi amellerle güzel bir karakter kazanan kimsenin İslâm’a girmesinin kolaylaştığı ya da İslâm’a girdikten sonra bu amellerin kendisine kolaylaştırıldığı yahut da İslâm’a girdikten sonra bu amellerden dolayı ecrinin çoğaltıldığı anlamlarına gelebilir. Câhiliyye devrinde bazı güzel amellerle nâm salan bir kimsenin, Müslüman olduktan sonra da bu güzel nâmının devam edeceği anlamına da gelebilir. Kâdî Iyâd rahımehullâh, bu Hadîs’in, kâfir iken yapılan hayırların bereketiyle o kimseye hidâyet verilmesi anlamına gelebileceğini de nakletmiştir. Allah en iyi bilendir.

16 Mayıs 2019 - Perşembe (11 Ramazan 1440)

49- Namazda Teşehhüdden Sonra, Selâmdan Önce Okunması Meşrû Olan Dua:

Abdullah İbn-i Mes’ûd radıyallâhu anh’tan rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm namazda teşehhüdden sonra, selâmdan önce okunmak üzere -teşehhüdü öğrettiği gibi itinalı öğretmese de- şu duayı öğretmiştir.

اللَّهُمَّ أَلِّفْ بَيْنَ قُلُوبِنَا وَأَصْلِحْ ذَاتَ بَيْنِنَا وَاهْدِنَا سُبُلَ السَّلاَمِ وَنَجِّنَا مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَجَنِّبْنَا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَبَارِكْ لَنَا فِى أَسْمَاعِنَا وَأَبْصَارِنَا وَقُلُوبِنَا وَأَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا وَتُبْ عَلَيْنَا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ وَاجْعَلْنَا شَاكِرِينَ لِنِعْمَتِكَ مُثْنِينَ بِهَا قَابِلِيهَا وَأَتِمَّهَا عَلَيْنَا

“Allah’ım, bizim kalplerimizi birleştir. Aramızdaki halleri düzelt ve bize kurtuluş yollarını göster. Bizi karanlıklardan kurtarıp, aydınlığa çıkar ve bütün günahların görüneninden ve görünmeyeninden bizi uzaklaştır. Kulaklarımız, gözlerimiz, kalplerimiz, eşlerimiz ve zürriyetlerimiz/çocuklarımız hususunda bize bereket (bol hayır) ver. Tevbelerimizi de kabul buyur. Çünkü Sen tevbeleri çok kabul edensin, çok merhametlisin. Bizi, nimetlerine şükredenlerden, onları itiraf edenlerden ve râzı olanlardan eyle. Ve bize nimetlerini tamamla!”

(Ebû Dâvûd, 969; Sahîhu Süneni Ebî Dâvûd, Mektebetü’l Meârif, Riyâd, 1/270)

Not:

Bu duaya teşehhüd kadar itina gösterilmemesinden anlaşılıyor ki, teşehhüd bu duadan daha önemlidir ve vâciptir. Ama namazda selâmdan önce bu duayı okumak vâcip değildir; meşrûdur ve müstehabdır.

48- Her Kötü Söz Söyleyene Ağzının Payını Vermek Zorunda Değilsin!

Saîd b. el-Müseyyeb radıyallâhu anh’tan rivâyete göre o şöyle demiştir:

بَيْنَمَا رَسُولُ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَالِسٌ وَمَعَهُ أَصْحَابُهُ وَقَعَ رَجُلٌ بِأَبِي بَكْرٍ فَآذَاهُ فَصَمَتَ عنه أَبُو بَكْرٍ ثُمَّ آذَاهُ الثَّانِيَةَ فَصَمَتَ عَنْهُ أَبُو بَكْرٍ ثُمَّ آذَاهُ الثَّالِثَةَ فَانْتَصَرَ مِنْهُ أَبُو بَكْرٍ فَقَامَ رَسُولُ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حِينَ انْتَصَرَ أَبُو بَكْرٍ فَقَالَ أَبُو بَكْرٍ أَوَجَدْتَ عَلَىَّ يَا رَسُولَ اللّٰهِ فَقَالَ رَسُولُ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ‏: ‏نَزَلَ مَلَكٌ مِنَ السَّمَاءِ يُكَذِّبُهُ بِمَا قَالَ لَكَ فَلَمَّا انْتَصَرْتَ وَقَعَ الشَّيْطَانُ فَلَمْ أَكُنْ لأَجْلِسَ إِذْ وَقَعَ الشَّيْطَانُ

“(Bir gün) Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem ashâbıyla birlikte otururken bir adam Ebû Bekr radıyallâhu anh’a diliyle sataşıp onu incitti. Hz. Ebû Bekr ise ona karşılık vermedi. Biraz sonra adam onu ikinci defa incitti. Hz. Ebû Bekr (yine) sessiz kaldı. Sonra adam Hz. Ebû Bekr’i üçüncü kez rahatsız etti. Bunun üzerine Hz. Ebû Bekr de (adama hak ettiği cevabı vermek sûretiyle) ondan intikâm aldı. Hz. Ebû Bekr intikâm alınca Rasûlullah (gitmek üzere) ayağa kalktı. Bunun üzerine Hz. Ebû Bekr: ‘Ey Allah’ın Rasûlü, bana kızdın mı?’ dedi. Rasûlullah da: ‘(O adam sana atıp tutmaya başlayınca senin adına ona cevap vermek üzere) semâdan bir melek inip, onun sana karşı söylediklerini yalanlıyordu. Sen ona karşılık vermeye başlayınca, bir şeytan çıkıp geldi. Ben ise şeytanın geldiği yerde oturmam’ buyurdu.”

(Ebû Dâvûd, Edeb, 49, No: 4896, 4897; Sahîhu Süneni Ebî Dâvûd, Mektebetü’l Meârif, 3/200, 201, Hadîs Hasen’dir.)

Açıklama:

Rabbimiz buyurdu:

وَجَزٰؤُا سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللّٰهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ

“Bir kötülüğün cezası onun gibi bir kötülüktür. Kim affedip, düzeltirse, artık onun mükâfâtını vermek, Allah’a aittir. Şüphe yok ki O, zâlimleri sevmez.” (Şûrâ: 40)

Bir kötülük karşısında iki türlü davranış biçimi vardır:

Bunlardan birincisi, kötülüğe misliyle karşılık vermek, yani intikâm almaktır. İntikâm almanın temel ilkesi, zarar gören kimsenin zarar gördüğü kadar karşılık vermesidir. Verilen karşılık, zararı geçerse, zulüm olur.

Bir kötülük karşısında ikinci davranış biçimi ise, bu durumda intikâm almak câiz olsa da, makbûl olan, intikâm almaktan vazgeçip affetmektir. Bu af, o kimsenin ıslâhına neden olabilir; bu da daha hayırlıdır. Affeden kimsenin mükâfâtı ise Allah’a aittir. Kendisine revâ görülen eziyetin ızdırabına rağmen, kötülüğe misliyle karşılık vermeyip, Allah için sabreden kimseye ecrini Yüce Allah verir.

47- Hâkimde Bulunması Gereken Özellikler:

Muzâhım b. Züfer şöyle demiştir: Ömer b. Abdülazîz bize dedi ki:

خَمْسٌ إِذَا أَخْطَأَ الْقَاضِى مِنْهُنَّ خَصْلَةً كَانَتْ فِيهِ وَصْمَةٌ أَنْ يَكُونَ فَهِمًا، حَلِيمًا، عَفِيفًا، صَلِيبًا، عَالِمًا سَئُولاً عَنِ الْعِلْمِ

“Beş özellik vardır ki, kâdî/hâkim onlardan bir özelliği eksik bıraktığında kendisinde bir kusur meydana gelmiş olur: Kâdî anlayışlı (فَهِمٌ), ağırbaşlı/yumuşak huylu (حَلِيمٌ), iffetli (عَفِيفٌ), ta’vîzsiz/katı (صَلِيبٌ), âlim ve ilmi araştırıcı olmalıdır.”

Kısaca söylemek gerekirse, kâdîda şu beş özellik bulunmalıdır:

İlm, hılm, fehm, iffet ve salâbet.

46- Allah’ın Sıfatları Hususunda Selef’in Mezhebi:

Muhammed b. el-Hasen eş-Şeybânî (İmam Muhammed) rahımehullâh şöyle demiştir:

اتَّفَقَ الْفُقَهَاءُ كُلُّهُمْ مِنَ الْمَشْرِقِ إِلَى الْمَغْرِبِ عَلَى الْإِيمَانِ بِالْقُرْاٰنِ وَالْأَحَادِيثِ الَّتِى جَاءَ بِهَا الثِّقَاتُ عَنْ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اَللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِى صِفَةِ الرَّبِّ عَزَّ وَجَلَّ مِنْ غَيْرِ تَفْسِيرٍ وَلَا وَصْفٍ وَلَا تَشْبِيهٍ، فَمَنْ فَسَّرَ شَيْئًا مِنْ ذٰلِكَ فَقَدْ خَرَجَ مِمَّا كَانَ عَلَيْهِ النَّبِيُّ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَفَارَقَ الْجَمَاعَةَ

“Şarktan garba kadar bütün fakîhler, Rabb Azze ve Celle’nin sıfatı hakkında Kur’ân’da ve Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem’den sika (güvenilir) râvîlerle nakledilen Hadîslerde gelen Nasslara mâhiyet ve keyfiyetini tefsîr, keyfiyetlendirme ve teşbîhte bulunmaksızın iman etme hususunda ittifâk etmişlerdir. Kim bunlardan bir şeyi tefsîr eder (ve Cehm’in görüşünü dile getirirse), muhakkak ki, Nebî sallallâhu aleyhi ve sellem (ve sahâbîler) in üzerinde bulundukları durumdan (yoldan, menhecden) çıkmış ve (Ehl-i Sünnet ve’l) Cemâat’ten ayrılmış olur.”

45- Ödememek Niyetiyle Borçlanmak!

Suheybu’l Hayr radıyallâhu anh’tan rivâyete göre, Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem buyurdu:

أَيُّمَا رَجُلٍ تَدَيَّنَ دَيْنًا، وَهُوَ مُجْمِعٌ أَنْ لَا يُوَفِّيَهُ إِيَّاهُ، لَقِيَ اللَّهَ سَارِقًا

“Herhangi bir kişi (geri) vermemek niyetiyle bir borç alırsa, Allah’ın huzuruna hırsız olarak çıkar.”

(İbn-i Mâce, Sadakât, 11, No: 2410, Hadîsin isnâdı Hasen-Sahîh’tir.)

Rabbimiz Teâlâ buyurdu:

وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ

“Onlar (o mü’minler) emânetlerine ve ahitlerine riâyet ederler.”

44- Sabah ve Akşam Okunacak Dualar:

Ebû Hüreyre radıyallâhu anh’tan rivâyet edildiğine göre, Nebî aleyhisselâm sabahladığı zaman şöyle dua derdi:

اللّٰهُمَّ بِكَ أَصْبَحْنَا وَبِكَ أَمْسَيْنَا وَبِكَ نَحْيَا وَبِكَ نَمُوتُ وَإِلَيْكَ النُّشُورُ

“Allah’ım, ancak Senin izin ve yardımınla sabaha çıktık ve Senin izin ve yardımınla akşama ulaştık. Ancak Senin yardımınla yaşar, Senin yardımınla ölürüz. (Diriliş sonrası) dönüş de ancak Sanadır.”

Akşamladığı zaman ise şöyle derdi:

اللّٰهُمَّ بِكَ أَمْسَيْنَا وَبِكَ نَحْيَا وَبِكَ نَمُوتُ وَإِلَيْكَ النُّشُورُ

“Allah’ım, ancak Senin yardımınla akşamladık. Yalnızca Senin yardımınla yaşar, Senin yardımınla ölürüz. Dönüş de ancak Sanadır.”

(Ebû Dâvûd, Edeb, 110, No: 5068; Riyâdu’s Sâlihîn, İmam Nevevî, No: 1453; el-Ezkâr, İmam Nevevî, Dâru’l Mellâh, S: 63; Bkz: Tirmizî, Deavât, 13, No: 3391; İbn-i Mâce, Duâ, 14, No: 3868; el-Edebu’l Müfred, No: 1199; Amelü’l Yevm ve’l Leyle, Nesâî, Müessesetü’r Risâle, S: 138, 378-379)

Not:

Sabaha çıkınca okunacak dua:

اللّٰهُمَّ بِكَ أَصْبَحْنَا وَبِكَ أَمْسَيْنَا وَبِكَ نَحْيَا وَبِكَ نَمُوتُ وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ (Tirmizî, 3391) biçiminde de gelmiştir.

Akşama erişince okunacak dua ise:

اللّٰهُمَّ بِكَ أَمْسَيْنَا، وَبِكَ أَصْبَحْنَا، وَبِكَ نَحْيَا، وَبِكَ نَمُوتُ، وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ‏ (İbn-i Mâce, 3868; el-Edebu’l Müfred, 1199) ve اللّٰهُمَّ بِكَ أَمْسَيْنَا وَبِكَ أَصْبَحْنَا وَبِكَ نَحْيَا وَبِكَ نَمُوتُ وَإِلَيْكَ النُّشُورُ (Tirmizî, 3391; Amelü’l Yevm ve’l Leyle, S: 378) biçimlerinde de gelmiştir.

43- Sahâbenin Rasûlullah’a Bey’ati ve Nasihatin Önemi:

a) Cerîr radıyallâhu anh şöyle demiştir:

بَايَعْتُ رَسُولَ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى إِقَامِ الصَّلاَةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ وَالنُّصْحِ لِكُلِّ مُسْلِمٍ

“Rasûlullah aleyhisselâm’a, namazı dosdoğru kılmak, zekâtı vermek ve her Müslüman’a (samimi alarak) nasihat etmek şartı ile bey’at ettim.”

(Müslim, Îmân, 97, No: 56; Tirmizî, Birr, 17, No: 1925; Nesâî, Bey’at, 17, No: 4175, 4176; Dârimî, Buyû’, 9; Hadîsin anlamı Müslim’e göredir. Nesâî’de dördüncü bir şart olarak “müşrikleri terk etmek” ifadesi yer almaktadır.)

b) Cerir radıyallâhu anh şöyle demiştir:

Rasûlullah aleyhisselâm bey’at alırken onun yanına geldim ve şöyle dedim: “Ey Allah'ın Rasûlü! Uzat elini sana bey’at edeceğim, gereken şartları da söyle ona göre bey’at edeyim. Sen bunu daha iyi bilirsin.” 

Bunun üzerine şöyle buyurdu:

أُبَايِعُكَ عَلَى أَنْ تَعْبُدَ اللّٰهَ وَتُقِيمَ الصَّلاَةَ وَتُؤْتِيَ الزَّكَاةَ وَتُنَاصِحَ الْمُسْلِمِينَ وَتُفَارِقَ الْمُشْرِكِينَ

“Allah’a ibâdet etmen, namazı dosdoğru kılman, zekâtı vermen, Müslümanlara karşı (samimiyetle) nasihat etmen ve müşrikleri terk etmen hususunda seninle bey’at ediyorum (bey’atini kabul ediyorum).” (Nesâî, Bey’at, 17, No: 4177)

c) Ubâde b. Sâmit radıyallâhu anh’tan rivâyete göre şöyle demiştir:

Ben (Akabe gecesinde bey’at eden) bir topluluğun içinde Rasûlullah aleyhisselâm ile bey’at ettim. 

Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurdu:

أُبَايِعُكُمْ عَلَى أَنْ لاَ تُشْرِكُوا بِاللّٰهِ شَيْئًا، وَلاَ تَسْرِقُوا، وَلاَ تَزْنُوا، وَلاَ تَقْتُلُوا أَوْلاَدَكُمْ، وَلاَ تَأْتُوا بِبُهْتَانٍ تَفْتَرُونَهُ بَيْنَ أَيْدِيكُمْ وَأَرْجُلِكُمْ وَلاَ تَعْصُونِى فِى مَعْرُوفٍ، فَمَنْ وَفَى مِنْكُمْ فَأَجْرُهُ عَلَى اللّٰهِ، وَمَنْ أَصَابَ مِنْ ذَلِكَ شَيْئًا فَأُخِذَ بِهِ فِى الدُّنْيَا فَهْوَ لَهُ كَفَّارَةٌ وَطَهُورٌ، وَمَنْ سَتَرَهُ اللّٰهُ فَذَلِكَ إِلَى اللّٰهِ إِنْ شَاءَ عَذَّبَهُ وَإِنْ شَاءَ غَفَرَ لَهُ

“Allah’a hiçbir şeyi ortak koşmamanız, hırsızlık yapmamanız, zinâ etmemeniz, çocuklarınızı öldürmemeniz, elleriniz ve ayaklarınız arasında (kendiliğinizden) bir iftirâ uydurup getirmemeniz, hiçbir ma’rûf işte bana isyân etmemeniz şartları üzerinde sizlerle bey’at ediyorum. Sizden kim bunları tam olarak yerine getirirse (ahdine vefâ gösterirse), onun ecrini vermek Allah’a aittir. Kim de bu suçlardan birini yapar da, ondan dolayı dünyada yakalanıp, cezalandırılacak olursa, bu ceza onun için bir keffârettir ve günah temizleyicidir. Kim de bunlardan birini yapıp da yaptığı fiili Allah Teâlâ gizlerse, onun bu işi Allah’a kalmıştır. Allah dilerse onu azap eder, dilerse onu mağfiret eder.”

(Buhârî, Tevhîd, 31, No: 7468; Müslim, Hudûd, 10, No: 1709; Nesâî, Bey’at, 17, No: 4178; Dârimî, Siyer, 17; Hadîsin anlamı Buhârî’ye göredir.)

42- Âh Âh!

Muâz b. Cebel radıyallâhu anh'ın rivâyetine göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur: 

"İnsanları yüzüstü ve burunları yerde sürünerek cehenneme sürükleyen şey dillerinin kazandıklarından başkası değildir!"

(Tirmizî, Îmân, 8, No: 2616; İbn-i Mâce, Fiten, 12, No: 3973, Sahîhu Süneni't Tirmizî, 3/42, 43; Sahîhu Süneni İbn-i Mâce, 3/301, 302; Hadîs sahîhtir.)

Rasûlullah aleyhisselâm'ın en çok sakındırdığı şeylerin başında dil ve onun âfetleri, en çok teşvîk ettiği şeylerin başında da güzel ahlâk ve onun kazandırdıkları geliyor. Ama gelin görün ki, bugün insanlar "Ehl-i Sünnet" olduklarını iddia ettikleri halde, Peygamberi örnek aldıklarını söyledikleri halde, sanki Allah Rasûlünün sözünü tersten anlamış gibi hareket ediyorlar... Neler var neler!... Sert, katı, kaba, kırıcı, yıkıcı sözler, boş ve hikmetsiz konuşmalar, tartışmalar, gıybetler almış başını gitmiş. İnsanlar güzel ahlâk için değil, bedevîce (câhilce, görgüsüzce) davranışlarda ve konuşmalarda birbirlerine benzemek için yarışıyorlar! Hani mü'minin örneği, Âlemlere rahmet olarak gönderilen, âhir zaman Nebî'si Ahmed-i Mahmûd-u Muhammed Mustafa sallallâhu aleyhi ve sellem idi?!

41- “Bir Mü’minde Cimrilik ve Kötü Ahlâk Hasletleri Bir Arada Bulunmaz” Hadîsinin Tahrîc ve Tahkîk Yönünden İncelemesi:

Ebû Saîd el-Hudrî radıyallâhu anh’tan rivâyete göre Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur:

خَصْلَتَانِ لاَ تَجْتَمِعَانِ فِى مُؤْمِنٍ الْبُخْلُ وَسُوءُ الْخُلُقِ

“İki haslet vardır ki, mü’min bir kimsede bir arada bulunmaz: Cimrilik ve kötü ahlâk.”

TAHRÎC: el-Edebu’l Müfred, İmam Buhârî, el-Matbaatü’s Selefiyye, Kâhire, 1375, No: 282, S: 80; Tirmizî, Birr, 41, No: 1962; Daîfu Süneni’t Tirmizî, el-Elbânî, Mektebetü’l Meârif, Riyâd, 1420/2000, S: 186; Silsiletü’l Ehâdîsi’d Daîfe, el-Elbânî, Mektebetü’l Meârif, Riyâd, 1408/1988, No: 1119, 3/245; Hadîsin senedi zayıftır.

TAHKÎK: Hadîsin râvîlerinden olan Sadaka b. Mûsâ (صدقة بن موسى) seyyiu’l-hıfz’dır, yani hıfzı, ezberi kötüdür. O sû-i hıfzı yani unutma sonucu sık sık yanılan bir kimse olması sebebiyle rivâyeti zayıftır. Münâvî Feydu’l Kadîr’inde onun zayıf olduğunu söylemiştir. Yahyâ b. Maîn ve Hâfız el-Münzirî de onun zayıf olduğunu ifade etmişlerdir. İbn-i Hacer de Takrîbu’t Tehzîb’inde Sadaka b. Mûsâ’nun “sadûk” (son derece doğru) ama “evhâmları olan biri” olduğunu söylemiştir. Bu tür râvîler için “sâdıktır ama bir takım evhamları vardır” anlamında “sadûkun lehu evhâm” (صدوق له أوهام) veya “sâdıktır ama fıfzı/ezberi/hâfızası kötüdür” anlamında “sadûkun seyyiu’l-hıfz” (صدوق سيئ الحفظ) tabirleri kullanılır. Hadîs Usûlü açısından bu tür kimseler normalde güvenilirdirler, adâlet vasfına sahiptirler ama zapt yönünden kusurlu oldukları için rivâyetleri zayıf kabul edilir.

40- Çocuğu Olanı Tebrîk Etmek ve Tebrîğe Karşılık Vermek: 

Çocuğu doğan bir adamı tebrîk etmek müstehabdır. Hz. Hüseyin radıyallâhu anh’ın bir adama öğrettiği tebrîk ile tebrîkte bulunmak müstehabdır. Adama demişti ki: Tebrîğinde şöyle söyle: 

بَارَكَ اللّٰهُ لَكَ فِى الْمَوْهُوبِ لَكَ، وَشَكَرْتَ الْوَاهِبَ، وَبَلَغَ أَشُدَّهُ وَرُزِقْتَ بِرَّهُ 

“Sana bağışlanan (bu çocuğu) Allah sana mübârek kılsın. Onu veren (Allah’a) şükredesin. (Çocuğun) erginlik çağına ulaşsın ve onun iyiliğiyle rızıklandırılasın.” 

Böyle tebrîkte bulunana şöyle karşılık vermek müstehabdır: 

بَارَكَ اللّٰهُ لَكَ، وَبَارَكَ عَلَيْكَ، وَجَزَاكَ اللّٰهُ خَيْرًا، وَرَزَقَكَ اللّٰهُ مِثْلَهُ، وَأَجْزَلَ ثَوَابَكَ 

“Allah sana da bereket versin. Üzerine bereket indirsin. Allah seni hayırla mükâfâtlandırsın. Allah seni de bunun bir benzeri ile rızıklandırsın ve sevabını çoğaltsın.”

(el-Ezkâr, en-Nevevî, Dâru İbn-i Kesîr, S: 453; Tuhfetü’l Mevlûd, İbn-i Kayyım el-Cevziyye, Dâru Âlemi’l Fevâid, S: 34, 35; Şerhu Hısni’l Müslim, Saîd el-Kahtânî, Şerh: Mecdî Abdülvehhâb el-Ahmed, Matbaatü Sefîr, Riyâd, S: 233) 

Açıklamalar: 

Rabbimiz meâlen şöyle buyurmaktadır: 

“Bir de onlar Allah’a kızlar isnâd ederler. Hâşâ, O münezzehtir. Hâlbuki candan arzuladıklarını (erkek çocuklarını) da kendileri için isterler. Onlardan birine kız çocuğu müjdesi verilince, kendisi pek öfkeli olarak yüzü simsiyah kesilir. Kendisine verilen kötü müjdeden ötürü kavminden gizlenir. Aşağılanmayı göze alarak onu (o doğan kız çocuğunu) alıkoysun mu, yoksa onu diri diri toprağa mı gömsün? (Şaşırıp kalır). Bak, verdikleri hüküm ne kadar kötüdür!” (Nahl: 57-59) 

Câhiliyye döneminde müşrikler sadece erkek çocuğu dünyaya geldiği zaman tebrîk ederler, kız çocukları sebebiyle tebrîkleşmezlerdi. Tam aksine kız çocukları doğduğunda değil, onlar vefât ettiğinde ve -rızık endişesiyle- onları toprağa gömdüklerinde tebrîkleşirlerdi. Müşrikler öyle bir kafa yapısına sahiptirler ki, kendileri için kız çocuklarını aşağılık bir durum kabul etmelerine rağmen, Allah’a kızlar isnâd etmekte hiç tereddüt etmezler. Onların “Allah’a kızlar isnâd etme şirkleri” Allah’a ne kadar az değer verdiklerini göstermektedir.

İslâm’a göre ise, kız evlat ile erkek evlat arasında fark yoktur. İkisi de göz aydınlığıdır. Her ikisi için de tebrîkte bulunulur ve dua edilir. Bir kimsenin ister kızı olsun, isterse de oğlu olsun, cinsiyetinin hiç önemi yoktur, önemli olan, ebeveynine hayırlı bir evlat, Allah’a teslim olmuş bir kul, Rasûle lâyık bir ümmet ve insanlığa faydalı bir kimse olmasıdır. Duada geçtiği gibi, önemli olan, -maddiyat değil- evladın -Şer’î anlamda- iyiliği ile rızıklanmaktır. Çocuk berekettir ve yeryüzündeki her canlının rızkı ayrıdır ve Allah’a aittir. Dolayısıyla ekonomik kaygılarla kız olsun, erkek olsun, çocukların kürtaj vb. yöntemlerle öldürülmeleri ilk câhiliyyedeki müşriklerin âdet ve amellerindendir! Kıyâmet gününde insanlar arasında görülecek ilk dava, kan davaları olacaktır. Allah’ın verdiği bir cana kıymak, kulun kula karşı işleyebileceği en büyük kul hakkıdır. Âyette geçtiği gibi, haksız yere bir nefsi katletmek bütün insanları katletmek gibidir. (Bkz: Mâide: 32) Kim de kasden bir mü’mini öldürürse, onun cezası içinde ebedî kalmak üzere cehennemdir, Allah ona gazap etmiştir, lânet etmiştir ve o kimse için büyük bir azap hazırlamıştır. (Bkz: Nisâ: 93)

Her kim haksız yere yeryüzünde kan dökmeyi helâl sayarak öldürürse, kâfir olarak ebedî cehenneme gider. Helâl saymadan bir mü’mini öldürürse de cehennemde tek başına azap görmesi için kendisine ayırılmış bir hücrede çok uzun zamanlar azap görür. Allah’ın bu kimseler için hazırladığı azâbın büyüklüğünün yanında, Allah’ın gazabına ve lânetine uğramış kimselerin hâli nasıl olur? Gerek Nisâ Sûresinin 93. Âyetinin ve gerekse de Mâide Sûresinin 32. Âyetinin tefsîrini iyi kavramak gerekir. Bu Âyetleri güzelce anlayan ve iman eden bir kimse, öldürmenin değil, yaşatmanın amaç olması gerektiğini anlar!

39- Mükâfâtı Çok Büyük Olan Zikir:

a) Ebû Hüreyre radıyallâhu anh’tan rivâyet edildiğine göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur:

“Kim günde yüz defa:

لَا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ

‘Lâ İlâhe İllallâhu vahdehû lâ şerîke leh, lehü’l mülkü ve lehü’l hamdü ve hüve alâ külli şey’in kadîr’ (Allah’tan başka hak ilâh yoktur. O tektir, ortağı yoktur. Mülk ancak O’nundur, hamd de O’na mahsustur. O her şeye kadîrdir) derse, on köle âzâd etmiş gibi sevap kazanır. Kendisine yüz sevap yazılır, yüz günahı silinir ve o gün akşama kadar (bu zikir) onun için şeytana karşı bir sığınak olur. Bu zikri daha fazla yapanlar hâriç, hiç kimse ondan daha faziletli bir amel yapmış olmaz.’

Ve yine buyurdu ki:

Her kim de günde yüz defa:

سُبْحَانَ اللّٰهِ وَبِحَمْدِهِ (SübhânAllâhi ve-bihamdih: Allah’ı hamdi ile noksanlıklardan tenzîh ederim) derse, günahları -denizin köpükleri kadar bile olsa- bağışlanır.”

(Buhârî, Bed’u’l Halk, 11, No: 3293; Deavât, 64, No: 6403; Müslim, Zikr, 28, No: 2691; Tirmizî, Deavât, 60, No: 3468; İbn-i Mâce, Edeb, 54, No: 3798; Muvatta’, Kur’ân, 20, No: 492)

b) Ebû Eyyûb el-Ensârî radıyallâhu anh’tan rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur:

“Kim günde on defa:

‘Lâ İlâhe İllallâhu vahdehû lâ şerîke leh, lehü’l mülkü ve lehü’l hamdü ve hüve alâ külli şey’in kadîr’ derse, Hz. İsmâîl’in evlâdından (soyundan) dört kişiyi özgürlüğüne kavuşturmuş gibi sevap kazanır.”

(Buhârî, Deavât, 64, No: 6404; Müslim, Zikr, 29, No: 2693; Tirmizî, Deavât, 103, No: 3553)

Açıklamalar:

Bu tehlîl ne zaman okunabilir?

1- Her farz namazdan sonra 1 kere,

2- Her namazdan sonra 3 kere,

3- Sabah namazından sonra diz çökmüş halde kimseyle konuşmadan 10 kere,

4- Sabah namazından sonra veya gün boyu akşama kadar 100 kere.

5- Güneş battıktan sonra 10 kere,

6- Çarşıya girerken 1 kere.

Bu tehlîl, İmam Nevevî rahımehullâh'ın da belirttiği gibi, 10’dan ve 100’den daha fazla söylenirse, Hadîslerde va’dedilen ecirlerden başka, ayrıca mükâfât elde edilir. Hepsini bir anda söyleme zorunluluğu yoktur; bir kısmını günün evvelinde bir kısmını günün sonunda, bir kısmını bir yerde bir kısmını da başka bir yerde söylemek câizdir. Ama efdal olan, sabah namazından sonra hepsini bir anda söylemektir. Çünkü bu durumda okunan bu zikirler, okuyan için şeytana karşı o gün bir koruma ve İlâhî bir himâye olur. Her gün yüz kere okumayanlar, hiç değilse on kere okumalıdır. Bu zor değildir, çünkü zaten her gün beş vakit namazın ardından bu zikri birer kere yapmaktayız (Buhârî, 844, 6330, 6615, 7292). Bu sayıyı gün içinde ona tamamlamak hiç de zor değildir. Rasûlullah’ın namazlardan sonra bu duayı üç kez (Buhârî, 6473) söylediğine dair sahîh rivâyet olduğunu da düşünürsek, sadece namazlardan sonra okumakla bile 10 sayısına ulaşılır, hatta bu sayı geçilir. Bu zikrin, bildirilen adedini geçmek, namazların rek’at sayılarını aşmakla amelin bâtıl olduğu türden bir sınırı aşma değildir. Yani burada sayı aşılınca va’dedilen ecirden mahrûm olunmaz. Bilakis bu tür Hadîslerde Allah’ı daha çok zikretmeye teşvîk vardır. Fazladan olan her zikrin ayrıca bir ecri ve fazileti bulunmaktadır. Fakat gün içinde okunacak bu duayı en az 10 sayısına ya da 100 sayısına tamamlama konusunda Hadîslerde va’dedilen ecirlerin حَتَّى يُمْسِيَ “akşama kadar” kaydına bağlı olduğunu unutmayalım. Ama bu durum, akşamdan sonra bu zikre devam edilmeyeceği anlamına gelmez. Bu kayd sadece mezkûr Hadîste va’dedilen ecirlerle alâkalıdır.

Bu tehlîl’i güneş battıktan sonra on defa okuyan kimse için; Yüce Allah’ın o kimseyi sabaha kadar şeytandan koruyacak silahlı koruyucular göndereceği, kendisine on sevap yazılıp, on günahının silineceği ve okuduğu bu zikrin on mü’min köleyi özgürlüğüne kavuşturma sevabına denk olacağı müjdesini veren Hasen Hadîs de bulunmaktadır. (Tirmizî, Deavât, 98, No: 3534)

Ayrıca başka bir Hasen Hadîste; bu tehlîl’i, - لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُifadesinden sonra يُحْيِى وَيُمِيتُ وَهُوَ حَيٌّ لاَ يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ ziyâdesiyle- çarşıya girince okuyan kimseye bir milyon sevap yazılacağı, bir milyon günahının silineceği, derecesinin bir milyon kere yükseltileceği, [diğer rivâyette ise, üçüncü mükâfât olarak] Allah’ın kendisine cennette bir köşk inşâ edeceği bildirilmiştir.

(Tirmizî, Deavât, 36, No: 3428, 3429; İbn-i Mâce, Ticârât, 40, No: 2235; Dârimî, No: 2896, S: 646; el-Müstedrek, Hâkim, No: 1974-1976, S: 722, 723; Sahîhu Süneni’t Tirmizî, 3/411; Sahîhu Sünen-i İbn-i Mâce, 2/231, 232)

38- Münâkaşayı Terk Etmenin Fazileti ve Güzel Ahlâk:

Ebû Umâme el-Bâhilî radıyallâhu anh’tan rivâyet edildiğine göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur:

أَنَا زَعِيمٌ بِبَيْتٍ فِى رَبَضِ الْجَنَّةِ لِمَنْ تَرَكَ الْمِرَاءَ وَإِنْ كَانَ مُحِقًّا وَبِبَيْتٍ فِى وَسَطِ الْجَنَّةِ لِمَنْ تَرَكَ الْكَذِبَ وَإِنْ كَانَ مَازِحًا وَبِبَيْتٍ فِى أَعْلَى الْجَنَّةِ لِمَنْ حَسَّنَ خُلُقَهُ

“Ben, haklıyken bile münâkaşayı terk eden kimse için cennetin kenarında bir köşk verileceğine, şakayla bile olsa yalan söylemeyen kimse için cennetin ortasında bir köşk verileceğine, ahlâkını güzelleştiren kimse için de cennetin en yüksek yerinde bir köşk verileceğine kefîlim.”

(Ebû Dâvûd, Edeb, 7, No: 4800; Bkz: Tirmizî, Birr, 58, No: 1993; İbn-i Mâce, Mukaddime, 7, No: 51)

37- Borcun Ödenmesi İçin Yapılacak Dua:

a) Ali radıyallâhu anh’tan rivâyete göre; (bir gün) kendisine bedelini ödediğinde özgürlüğüne kavuşmak üzere anlaşmalı (mükâteb) bir köle gelip: Ben borcumu ödemekten âciz kaldım, bana yardım et, dedi. Hz. Ali şu karşılığı verdi: Rasûlullah aleyhisselâm’ın bana öğrettiği bazı kelimeleri sana öğreteyim mi? (Bu duayı okumaya devam edersen,) Sebîr (ya da Sabîr) dağı kadar bile borcun olsa, Allah Teâlâ o borcu ödemeni kolaylaştırır:

اللّٰهُمَّ اكْفِنِى بِحَلاَلِكَ عَنْ حَرَامِكَ وَأَغْنِنِى بِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِوَاكَ

“Allah’ım, bana helâlinle yetinip haram(lar)ından uzaklaşmayı, verdiklerinle yetinip başkalarına muhtaç olmamayı nasip eyle” diye dua et, demiştir.

(Tirmizî, Deavât,11, No: 3563, Hadîs Hasen’dir.)

b) Yahyâ b. Saîd rahımehullâh’dan rivâyetle, ona ulaştığına göre Rasûlullah aleyhisselâm şöyle dua ederdi:

اللّٰهُمَّ فَالِقَ الْإِصْبَاحِ وَجَاعِلَ اللَّيْلِ سَكَنًا وَالشَّمْسِ وَالْقَمَرِ حُسْبَانًا اقْضِ عَنِّى الدَّيْنَ وَأَغْنِنِى مِنَ الْفَقْرِ وَأَمْتِعْنِى بِسَمْعِى وَبَصَرِى وَقُوَّتِى فِى سَبِيلِكَ

“Ey sabahı ortaya çıkarıp aydınlatan, geceyi istirâhate tahsîs eden, güneşi ve ayı belli bir hesâba göre idare eden Allah’ım! Borcumu ödeme imkânı ver, beni fakirlikten kurtar, kulağımı, gözümü ve kuvvetimi Senin yolunda faydalandır.”

36- “Biz, Kur’ân’ı Öğrenmeden Önce İmanı Öğrendik.”

Cündüb b. Abdullah radıyallâhu anh’tan rivâyete göre o şöyle demiştir:

كُنَّا مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَنَحْنُ فِتْيَانٌ حَزَاوِرَةٌ فَتَعَلَّمْنَا الْإِيمَانَ قَبْلَ أَنْ نَتَعَلَّمَ الْقُرْاٰنَ ثُمَّ تَعَلَّمْنَا الْقُرْاٰنَ فَازْدَدْنَا بِهِ إِيمَانًا

“Biz ergenlik çağında gençler iken Nebî sallallâhu aleyhi ve sellem ile beraber bulunduk. Biz, Kur’ân’ı öğrenmeden önce imanı öğrendik. Ondan sonra Kur'ân'ı öğrendik. Bu sayede de imanımız arttı.” 

(İbn-i Mâce, Mukaddime, 9, No: 61; İbn-i Mâce bu Hadîsi, بَابٌ فِى الْإِيمَانِ “İman Hakkında Bâb” [İman Bâbı] başlığı altında getirmiştir; el-Mu’cemu’l Kebîr, Taberânî, Thk: Hamdî b. Abdülmecîd es-Selefî, Mektebetü İbn-i Teymiyye, Kâhire, No: 1678, 2/165; el-Îmân, İbn-i Mende, Thk: Ali b. Muhammed b. Nâsır el-Fakîhî, Müessesetü’r Risâle, Beyrût, 1406, No: 208, 2/370; Şuabu’l Îmân, Beyhakî, Thk: Abdü’l-Alî Abdülhamîd Hâmid, Mektebetü’r Rüşd, Riyâd, 1423, No: 50, 1/152; Şerhu Usûli İ’tikâdi Ehli’s Sünneti ve’l Cemâa, el-Lâlekâî, Tahrîc: M. Abdüsselâm Şâhîn, Dâru'l Kütübü'l İlmiyye, Beyrût, 1423, No: 1715, 2/40)

Taberânî’nin ve Beyhakî’nin rivâyetinde, فَإِنَّكُمُ الْيَوْمَ تَعَلَّمُونَ الْقُرْاٰنَ قَبْلَ الْإِيمَانِ “Oysa siz bugün imandan önce Kur’ân’ı öğreniyorsunuz” ziyâdesi vardır.

(el-Mu’cemu’l Kebîr, 2/165; Şuabu’l Îmân, Beyhakî, 1/152)

Açıklamalar:

Bu Hadîs açık şekilde ta’lîm ve terbiyede önceliğin iman olması gerektiğine delildir. Özellikle günümüzde bazı hocaların ve grupların sahîh i’tikâdı öğrenmeden önce Kur’ân ve Hadîs meâlleri okunmasını tavsiye ettiklerini görmekteyiz. Bazı kimseler de beğendikleri yazarların kitaplarını okuyup tavsiye etmektedirler. Oysa İslâm akîdesinden habersiz kimse ister Kur’ân, ister Hadîs, isterse de herhangi bir kitap okusun; o okuduklarını kendi aklına, fikrine, düşüncesine, hevâ ve arzusuna yani bozuk akîdesine göre anlayacak ve yorumlayacaktır. Fakat metod olarak önce sahîh iman öğrenilse ve o imana uygun bir terbiyeye öncelik verilse, bu durumda Âyetler ve Hadîsler sahîh olarak kavranacaktır. Ashâbın ilim öğrenme yöntemi sahîh ve sağlam i’tikâda öncelik vermek, Âyetleri ve Hadîsleri de Allah Rasûlünün ta’lîm ve terbiyesi ile öğrenmektir. Ashâb, Rasûlün vefâtından sonra da bilmedikleri bir meseleyi ashâbın fakîhlerine yani Ehl-i Zikr’e sorup öğrenmişlerdir. Sonraki hayırlı iki nesil de bu minvâl üzere hareket etmiştir. Gerek ilk üç nesil, gerekse müctehidler, âlimler ve Ehl-i İslâm Âyetlere ve Hadîslere -günümüzde yaygın olduğu gibi- kafalarına göre zoraki felsefî anlamlar verme yoluna gitmemişlerdir. O halde Kur’ân ve Hadîs meâlciliği yapıp, nefsin arzularına uygun ama Allah ve Rasûlünün murâdına aykırı zoraki anlamlar uydurup Ümmet-i Muhammed’in dosdoğru yolundan sapmak yerine, Tevhîd akîdesini öğrenmeyi öncelemek, Kur’ân ve Sünneti de ehlinin tefsîr ve te’vîlleri ile anlamak gerekir. Yani Kur’ân ve Hadîs meâlciliği yerine, Kur’ân ve Sünneti ders hâline getirmeliyiz. Bu ders de sahîh akîdenin ta’lîm ve terbiyesi üzerine binâ edilmelidir. Unutmayalım, Tevhîd akîdesinden yüz çevrilerek Âyet okumak Allah’ı zikretmek değil, Allah’ın zikrinden gâfil olmaktır! Özellikle, Hadîste geçtiği gibi küçük yaştaki çocuklara ya da yaşı ne olursa olsun sahîh imanı bilmeyen kimselere Tevhîd’in öğretilmesi öncelenmelidir. Bu hassâsiyet, Âyet, Hadîs, ilmî mütâlaa vs. okumaları da bereketlendirecek, istifadeyi ve imanı artıracaktır. Aksi takdirde Kur’ân ve Hadîs okusa da, sahîh imanı bilmeyen ve Allah’a şirk koşan nesiller türeyecektir. Çoğu zaman görürsünüz; kimileri hâfız olmuştur, kimileri Kur’ân’ı birkaç kez okumuştur, kimileri Buhârî’yi, Müslim’i, Tirmizî’yi, hatta Kütüb-ü Sitte’nin bile tamamını okumuştur veya en azından Riyâzü’s Sâlihîn’i okumuştur ama maalesef ki İslâm akîdesinden habersizdir. Bu örneklerin çok olmasının nedeni, imanı öğrenmeden önce bilgilenmeye önem verilmesi ve insanları ilk olarak Tevhîd’e davet etme şuurunun zayıflamasıdır!

İnsan ne çabuk unutuyor; bütün peygamberlerin kavimlerini Allah’a imana ve ibâdete çağırıp, tâğûttan ve şirkten sakındırmak üzere gönderildiklerini… (Bkz: A'râf: 59, 65, 73, 85, Hûd: 50, 61, 84, Nahl: 36, Mü'minûn: 23) Bütün insanlara gönderilen Muhammed aleyhisselâm, insanların hidâyetlerini öylesine önemsiyor ve dert ediniyordu ki, nerede bir topluluk görse hemen yanlarına gidip: أَيُّهَا النَّاسُ قُولُوا: لاَ إِلٰهَ إِلاَّ اللّٰهُ تُفْلِحُوا “Ey insanlar! Lâ İlâhe İllallâh deyin, kurtulun!” diyordu.

(Müsned-i İbn-i Ebî Şeybe [159/776-235/849], Thk: Ahmed b. Ferîd e-Mezîdî, Dâru’l Vatan, Riyâd, 1997, No: 822, 2/322; Müsned-i Ahmed b. Hanbel [164/780-241/855], Thk: Şuayb el-Arnaût, Müessesetü’r Risâle, No: 16023, 25/404, 405; el-Mefârîd an Rasûlillâh, Ebû Ya’lâ el-Mavsılî [210/826-307/919], Thk: Abdullah b. Yûsuf el-Cedî’, Mektebetü Dâri’l Aksâ, Kuveyt, 1405, No: 109, 1/108; el-Mu’cemu’l Kebîr, Taberânî [260/873-360/971], No: 4582, 5/61; el-İhsân fî Takrîbi Sahîh-i İbn-i Hıbbân [277/890-354/965], İbn-i Balabân'ın tertîbiyle, Thk: Şuayb el-Arnaût, Müessesetü’r Risâle, Beyrût, 1414, No: 6562, 14/517; el-Müstedrek, Hâkim [321/933-405/1014], Thk: Mustafa Abdülkâdir Atâ, Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, Beyrût, 1411, No: 4219, 2/668; es-Sünenü’l Kübrâ, Beyhakî [384/994-458/1066], Thk: Mustafa Abdülkâdir Atâ, Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, Beyrût, 1424, No: 11096, 6/34; Mecmeu’z Zevâid, Heysemî [735/1335-807/1405], Thk: Husâmüddîn el-Kudsî, Mektebetü’l Kudsî, Kâhire, 1414, No: 9831, 6/22)

Bilelim ki, Tevhîd yani sahîh iman olmadan hiçbir şeyin önemi yoktur! Allah’ın rızâsı, rahmeti, mağfireti, keremi ve lütfu Tevhîd’e bağlıdır. Bir kimse Tevhîd üzere ölürse Allah onu önünde veya sonunda mağfiret eder ve cennete girdirir. Ama her kim de şirk üzere ölürse o kimseyi ebediyyen cehennem azâbına mahkûm eder! Şirkten, küfürden, Allah’ın azâbından ve gazabından Rabbimizin rahmet ve mağfiretine sığınırız… İşte bu nedenle önce Tevhîd!

35- Kulak Çınlaması Hakkında Vârid Olan Hadîs Sahîh Midir?

Ebû Râfi’e dayandırılan bir rivâyette Rasûlullah aleyhisselâm’ın şöyle buyurduğu nakledilmiştir:

إِذَا طَنَّتْ أُذُنُ أَحَدِكُمْ فَلْيُصَلِّ عَلَيَّ وَلْيَقُلْ: ذَكَرَ اللّٰهُ بِخَيْرٍ مَنْ ذَكَرَنِى

“Sizden birinizin kulağı çınladığı zaman bana salât-ü selâm getirsin ve: ‘Beni hayırla ananı Allah da hayır ile ansın’ desin.”

Bu rivâyet şu lafızla da gelmiştir:

إِذَا طَنَّتْ أُذُنُ أَحَدِكُمْ فَلْيَذْكُرْنِى وَلْيُصَلِّ عَلَيَّ وَلْيَقُلْ: اللّٰهُمَّ اذْكُرْ بِخَيْرٍ مَنْ ذَكَرَنِى

“Birinizin kulağı çınladığı zaman beni ansın ve bana salât-ü selâm getirsin. Sonra da: ‘Allah’ım, beni hayırla yâd edeni hayırla yâd et’ desin”

İbnü’l Cevzî bu rivâyetin Rasûlullah hakkında uydurulmuş “mevdû’” bir söz olduğunu belirtir. (el-Mevdûât, Thk: Abdurrahman Muhammed Osman, el-Mektebetü’s Selefiyye, Riyâd, 3/76)

el-Aclûnî ise bu rivâyet hakkında; Taberânî, İbnü’s Sünnî, el-Harâitî ve diğerlerinin Ebû Râfi’den merfû’ olarak yaptıkları bu rivâyetin senedinin zayıf olduğunu, hatta el-Ukaylî’nin bu rivâyet hakkında “bunun aslı yoktur” (لَا أَصْلَ لَهُ) dediğini kaydeder (ed-Duafâu’l Kebîr, el-Ukaylî, Thk: Abdü’l-Mun’im Emîn Kal’acî, el-Mektebetü’l İlmiyye, Beyrût, 4/104). Daha sonra da ez-Zürkânî’nin, Taberânî’nin el-Mu’cemu’l Kebîr’indeki (Mektebetü İbn-i Teymiyye, Kâhire, 1/321, 322, No: 958) rivâyetinin isnâdının “Hasen” olduğunu söylediğini, İbn-i Huzeyme’nin de onu Sahîh’inde Ebû Râfi’den rivâyet ettiğini, bu rivâyetin “mevdû’/uydurma” olduğu görüşünden dolayı da İbnü’l Cevzî’nin tenkîd edildiğini ifade eder. (Bkz: Keşfu’l Hafâ, Mektebetü’l Kudsî, Kâhire, S: 103)

İmam Taberânî’nin rivâyet ettiği sözün senedinde Hıbbân b. Ali ve Muhammed b. Ubeydullah b. Ebî Râfi’ varken isnâdı nasıl Hasen olabilir?! İmam Heysemî, Mecmeu’z Zevâid’inde Hıbbân b. Ali’nin “zayıf” olduğunu söylemiştir. Nesâî ve başkalarına göre de Hıbbân b. Ali “zayıf” bir râvîdir (Mîzânü’l İ’tidâl, İmam Zehebî, Thk: Ali Muhammed el-Becâvî, Dârü’l Ma’rife, Beyrût, No: 1682, 1/449) Bazıları onun güvenilir olduğunu söylemiş, diğer bazıları da onu zayıf kabul etmiştir. (el-Câmi’ li-Şuabi’l Îmân, Beyhakî, Thk: Muhtâr Ahmed en-Nedvî, Mektebetü’r Rüşd, -Kitabın tahkîk kısmında-, 13/522)

İmam Zehebî, İmam Taberânî’nin rivâyet ettiği sözün senedinde bulunan diğer râvî olan Muhammed b. Ubeydullah b. Ebî Râfi’ hakkında Yahya b. Maîn’in “onun hadîsi muteber değildir” dediğini, Ebû Hâtim’in ise onun hakkında “Münkeru’l-Hadîs” dediğini ifade ettikten sonra, bu isnâdla da söz konusu hadîsin bâtıl olduğunu kaydetmiştir. (Bkz: Mîzânü’i İ’tidâl, No: 7904, 3/634, 635)

İmam Taberânî’nin rivâyeti olan hadîste birçok âlimin cerh ettiği bu iki râvînin aynı anda bulunduğuna dikkat edelim!

İmam Suyûtî yukarıdaki rivâyetin “uydurma” olduğunu söylemiştir. (el-Leâliu’l Mesnûa fi'l Ehâdîsi’l Mevdûa, Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, Beyrût, 2/242)

İmam Şevkânî rahımehullâh da bu rivâyet hakkında “mevdû’” (uydurma) denildiğini kaydetmiştir. (el-Fevâidü’l Mecmûa fi’l Ehâdîsi’l Mevdûa, Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, Lübnân, S: 224)

Molla Aliyyü’l Kârî ise, kulak çınlaması hakkında vârid olan bütün hadîslerin uydurma olduğunu söylemiştir. (el-Esrâru’l Merfûa fi’l Ahbâri’l Mevdûa -el-Ma’rûf bi’l Mevdûati’l Kübrâ- Thk: Muhammed Sabbâğ, Müessesetü’r Risâle, Beyrût, S: 441)

34- Seyyidü'l İstiğfâr:

Şeddâd b. Evs’in rivâyeti ile İbn-i Büreyde’nin babasından rivâyetine göre, Nebî aleyhisselâm şöyle buyurmuştur: “Seyyidu’l istiğfâr (istiğfâr dualarının seyyidi/efendisi, en üstünü, en faziletlisi) şöyle demendir:

اللّٰهُمَّ أَنْتَ رَبِّى، لاَ إِلٰهَ إِلاَّ أَنْتَ، خَلَقْتَنِى وَأَنَا عَبْدُكَ، وَأَنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ، أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَىَّ وَأَبُوءُ لَكَ بِذَنْبِى، فَاغْفِرْ لِى، فَإِنَّهُ لاَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ أَنْتَ

Okunuşu:

Allâhumme ente Rabbî lâ ilâhe illâ ente ĥalagtenî ve ene abduke ve ene alâ ahdike ve va’dike me’stetağtü. Eûzü bike min şerri mâ sana’tü. Ebû-u leke bi-ni’metike aleyye ve ebû-u leke bi-zenbî, fağfirlî, fe innehû lâ yağfiru’z-zünûbe illâ ente.

Anlamı:

“Allah’ım! Sen benim Rabbimsin. Senden başka (hak) ilâh yoktur. Beni Sen yarattın ve ben Senin kulunum. Ben gücüm yettiğince ahdin ve va’din üzereyim (Seninle yaptığımız ahde sâdık kalacağım ve va’dine ulaşmaya çalışacağım). Yaptıklarımın şerrinden Sana sığınırım. Bana ihsân ettiğin nimetlerini itiraf ederim, günahlarımı da itiraf ederim. Beni mağfiret eyle (bağışla), Şüphesiz günahları Senden başka mağfiret edecek kimse yoktur.”

Peygamberimiz buyurdu:

“Her kim, bu seyyidü’l istiğfâr’ı içeriğine gerçekten inanarak gündüz söyler de o gün akşam olmadan önce ölürse, o kimse cennet ehlinden olur. Her kim de, bu istiğfârı içeriğine iman ederek gece söyler de sabah olmadan önce ölürse, o kimse de cennet ehlinden olur.”

(Buhârî, Deavât, 2, [6306]; Deavât, 16, [6323]; Tirmizî, Deavât, 15, [3393]; Ebû Dâvûd, Edeb, 110, [5070]; İbn-i Mâce, Duâ, 14, [3872]; Nesâî, İstiâze, 57, [5522])

33- Âhir Zamanda Doğru Menhec İşlenen Bazı Amellerden Daha Hayırlıdır:

İbn-i Mes’ûd radıyallâhu anh’ın şöyle dediği işitilmiştir:

إِنَّكُمْ فِى زَمَانٍ‏:‏ كَثِيرٌ فُقَهَاؤُهُ، قَلِيلٌ خُطَبَاؤُهُ، قَلِيلٌ سُؤَّالُهُ، كَثِيرٌ مُعْطُوهُ، الْعَمَلُ فِيهِ قَائِدٌ لِلْهَوَى‏.‏ وَسَيَأْتِى مِنْ بَعْدِكُمْ زَمَانٌ‏:‏ قَلِيلٌ فُقَهَاؤُهُ، كَثِيرٌ خُطَبَاؤُهُ، كَثِيرٌ سُؤَّالُهُ، قَلِيلٌ مُعْطُوهُ، الْهَوَى فِيهِ قَائِدٌ لِلْعَمَلِ، اعْلَمُوا أَنَّ حُسْنَ الْهَدْيِ، فِى اٰخِرِ الزَّمَانِ، خَيْرٌ مِنْ بَعْضِ الْعَمَلِ‏

“Siz öyle bir zamandasınız ki; fakîhleri (âlimleri) çok, hatipleri (hutbe okuyanları, konuşanları) az [kısa hutbe okur, uzun namaz kılarlar ve az konuşurlar], dilencileri az, (Allah yolunda) mal verenleri çoktur; bu zamanda işler nefis arzularını (hevâyı) idare eder (onlara hâkim olur). Fakat sizden sonra öyle bir zaman gelecek ki; fakîhleri (âlimleri) az, hatipleri (hutbe okuyanları, konuşanları) çok [kısa namaz kılar, hutbeyi çok uzatırlar ve çok konuşurlar], dilencileri çok, vericileri azdır; bu zamanda nefis arzusu (hevâ) işleri kumanda eder. Biliniz ki, âhir zamanda iyi hâl (doğru menhec) bazı amellerden (bir kısım ibâdetten) daha hayırlıdır.”

(el-Edebu’l Müfred, İmam Buhârî, Kitâbu’l Akvâl, 341, بَابُ الْهَدْيِ وَالسَّمْتِ الْحَسَنِ “İyi Hâl ve Güzel Gidişat Bâbı”, H. No: 789)

İbn-i Mes’ûd’un, bizim açımızdan tüylerimizi diken diken eden bu uyarıcı sözünü daha iyi kavramak için kısaca şöyle de tercüme edebiliriz:

“Siz, fakîhleri çok-hatipleri az, dilencileri az-mal verenleri (infâk edenleri) çok olan bir zamandasınız. Bu zamanda amel (yapılan işler) hevâyı idâre eder. Fakat sizden sonra, fakîhleri az-hatipleri çok, dilencileri çok-mal verenleri az olan bir zaman gelecektir. O zamanda hevâ (nefsin arzuları) işleri kumanda eder. Biliniz ki, âhir zamanda güzel yol/doğru menhec bazı amellerden daha hayırlıdır.”

(el-Edebu’l Müfred, No: 789)

32- Komşusu Açken Tok Yatan Bizden Değildir!

1- Enes b. Mâlik radıyallâhu anh’tan rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur:

مَا اٰمَنَ بِى مَنْ بَاتَ شَبْعَانَ وَجَارُهُ جَائِعٌ إِلٰى جَنْبِهِ وَهُوَ يَعْلَمُ بِهِ

“Yanı başındaki komşusunun aç olduğunu bildiği halde tok olarak geceleyen kimse bana (kâmilen) iman etmemiştir.”

(Müsned-i Ahmed, Thk: Şuayb el-Arnaût, Müessesetü’r Risâle, 8/486; el-Mu’cemu’l Kebîr, Taberânî, Mektebetü İbn-i Teymiyye, Kâhire, No: 751, 1/259; el-Müstedrek, Hâkim, Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, Beyrût, 2/15; Mecmeu’z Zevâid, el-Heysemî, Dâru’l Kitâbi’l Arabî, Beyrût, 8/167; Feydu’l Kadîr, el-Münâvî, el-Mektebetü’t Ticâriyyetü’l Kübrâ, Mısır, No: 7771, 5/407; Silsiletü’l Ehâdîsi’s Sahîha, el-Elbânî, Mektebetü'l Meârif, 1/279; Sahîhu’l Câmii’s Sağîr ve Ziyâdetüh, el-Elbânî, el-Mektebü’l İslâmî, No: 5505, 2/967)

2- İbn-i Abbâs radıyallâhu anhumâ’dan rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur:

لَيْسَ الْمُؤْمِنُ الَّذِى يَشْبَعُ وَجَارُهُ جَائِعٌ

“Komşusu açken doyan/tok olan (kâmil) mü’min değildir.”

(el-Edebü’l Müfred, İmam Buhârî, No: 112, S: 39; Müsned-i Ahmed, 8/486; Mecmeu’z Zevâid, el-Heysemî, 8/167; Silsiletü’l Ehâdîsi’s Sahîha, No: 149, 1/278)

3- Kesin rivâyete delâlet etmeyen zayıf Hadîslerin edâsında kullanılan temrîd (التمريض) sıygası [رُوِيَ mechûl fiil kalıbı] ile Peygamberimizin şöyle buyurduğu rivâyet edilmiştir:

لَيْسَ مِنَّا مَنْ بَاتَ بَطِينًا وَجَارُهُ خَمِيصٌ وَمَنْ غَشَّنَا فَلَيْسَ مِنَّا

“Komşusu açken tok yatan/geceleyen bizden değildir. Bizi aldatan bizden (Sünnetimizden, ahlâkımızdan) değildir.”

(Temhîdü’l Evâil fî Telhîsı’d Delâil, Ebû Bekr el-Bakıllânî el-Mâlikî v.403 h, Thk: Imâdüddîn Ahmed Haydar, Müessesetü’l Kütübi’s Sekâfiyye, Lübnân, 1/422)

Açıklama:

31- Son Teşehhüdden Sonra Allah’a Sığınılacak Dört Şey Nedir?

Ebû Hüreyre radıyallâhu anh’tan rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur: “Sizden biriniz teşehhüd getirdikten sonra şöyle diyerek dört husustan Allah’a sığınsın:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ جَهَنَّمَ وَمِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ وَمِنْ شَرِّ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ

‘Allah’ım, cehennem azâbından, kabir azâbından, hayatın ve ölümün fitnesinden ve Mesîh Deccâl’in fitnesinin şerrinden Sana sığınırım’ desin.”

(Müslim, Mesâcid, 128, H. No: 588a; Bkz: Buhârî, Cenâiz, 87, H. No: 1377; Müslim, Mesâcid, 130-133, H. No: 588; Ebû Dâvûd, 186, H. No: 983; İbn-i Mâce, İkâmetü’s Salât, 26, H. No: 909; Nesâî, Sehv, 64, H. No: 1309)

İbn-i Abbâs’tan rivâyet edildiğine göre, Rasûlullah aleyhisselâm kendilerine Kur’ân’dan bir sûreyi öğretir gibi şu duayı öğretip şöyle derdi:

اللّٰهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ جَهَنَّمَ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ

“Allah’ım, biz cehennem azâbından Sana sığınırız. Ben kabir azâbından Sana sığınırım. Ben Mesîh Deccâl’in fitnesinden Sana sığınırım. Ben hayatın ve ölümün fitnesinden Sana sığınırım, deyiniz.”

Müslim b. el-Haccâc dedi ki: Bana ulaştığına göre; Tâvûs, oğluna şöyle dedi: Namazında bu duaları yaptın mı? Oğlu: Hayır, dedi. Babası: O halde namazını iâde et, dedi. Çünkü Tâvûs bu Hadîsi üç ya da dört kişiden rivâyet etmiştir -yahut dediği gibidir-.

(Müslim, Mesâcid, 134, H. No: 590; Bkz: Nesâî, 2063, 5512)

İbn-i Abbâs’tan rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm, ashâbına Kur’ân’dan bir sûre öğretir gibi şu duayı öğretirdi:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ جَهَنَّمَ وَمِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ

“Allah’ım, cehennem azâbından ve kabir azâbından Sana sığınırım. Mesîh Deccâl’in fitnesinden Sana sığınırım. Hayatın ve ölümün fitnesinden Sana sığınırım.”

(Tirmizî, Deavât, 27, H. No: 3494; Bkz: Ebû Dâvûd, Salât, 32, H. No: 1542; Nesâî, Cenâiz, 115, H. No: 2063; İstiâze, 50, H. No: 5512)

Açıklama:

Allah’ın bu duayı, Kur’ân’dan bir sûre öğretir gibi öğretmesi ve Tâvûs’un da, bu duayı namazında okumayan oğluna, namazını iâde etmesini emretmesi, bu dua ile Allah’a sığınmanın te’kîd edildiğine ve son teşehhüdden sonra bu duayı okumanın çokça teşvîk edildiğine delildir. Tâvûs’un sözlerinin zâhirinden anlaşıldığına göre, o bu konudaki emrin vucûb (farziyyet) ifade ettiğini kabul etmiştir. Bu nedenle oğluna namazını iâde etmesini emretmiştir. Âlimlerin cumhûruna göre ise, namazda son teşehhüdden sonra bu duayı okumak vâcib (farz) değil, müstehabdır. Belki de Tâvûs bu duayı okumanın vâcib olduğuna inandığından dolayı değil de, böyle yaparak oğlunu terbiye etmek ve bu duanın onun kalbinde daha sağlam şekilde yer etmesini sağlamak maksadıyla böyle yapmış olabilir.

30- Allah’a Sığınılması Gereken Dört Şey Nedir?

Abdullah b. Ömer radıyallâhu anhumâ’dan rivâyete göre, o şöyle demiştir: Rasûlullah aleyhisselâm şöyle dua ederdi:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ قَلْبٍ لاَ يَخْشَعُ وَ [مِنْ] دُعَاءٍ لاَ يُسْمَعُ وَمِنْ نَفْسٍ لاَ تَشْبَعُ وَمِنْ عِلْمٍ لاَ يَنْفَعُ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هٰؤُلاَءِ الْأَرْبَعِ

“Allah’ım, huşû duymayan (korkmayan) kalpten, kabul olunmayan duadan, doymayan (aç gözlü) nefisten ve faydasız ilimden Sana sığınırım. Bu dört şeyden Sana sığınırım.”

(Tirmizî, Deavât, 69, H. No: 3482, Lafız Tirmizî’nindir, Köşeli parantez içindeki harf-i cerr Tirmizî’nin metninde yoktur; Hadîsin farklı rivâyetleri, takdîm ve te’hîrleri için Bkz: Müslim, Zikr, 73, H. No: 2722; Ebû Dâvûd, Vitr, 32, H. No: 1548; İbn-i Mâce, Mukaddime, 23, H. No: 250; Duâ, 2, H. No: 3837; Nesâî, İstiâze, 13, H. No: 5458; İstiâze, 18, H. No: 5467; İstiâze, 21, H. No: 5470; İstiâze, 64, H. No: 5536, 5537; İstiâze, 65, H. No: 5538)

29- Âcizlikten, Tembellikten ve Başka Şeylerden Allah’a Sığınma Duası:

Enes b. Mâlik radıyallâhu anh’tan rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle dua ederdi:

اللّٰهُمَّ إنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ العَجْزِ وَالكَسَلِ وَالجُبْنِ والهَرَمِ والبُخْلِ وأعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ القَبْرِ وأعوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ المَحْيَا وَالمَمَاتِ

“Allah’ım, âcizlikten, tembellikten, bunaklık derecesinde ihtiyarlıktan ve cimrilikten Sana sığınırım. Kabir azâbından Sana sığınırım. Hayatın ve ölümün fitnesinden Sana sığınırım.”

Bir rivâyette de şu ziyâde vardır:

وَضَلَعِ الدَّيْنِ وَغَلَبَةِ الرِّجَالِ

“Borç altında ezilmekten ve (kötü) insanların tasallutundan (Sana sığınırım).”

(Riyâdu’s Sâlihîn, 1474; Hadîsin farklı lafızlarla rivâyetleri için Bkz: Buhârî, 2823, 2893, 5425, 6363, 6367, 6369; Müslim, 2706; Tirmizî, 3484; Ebû Dâvûd, 1540; Nesâî, 5448, 5449, 5450, 5452, 5453, 5459, 5476, 5489, 5503)

28- Şirke Düşmekten Korkulduğunda Yapılan Dua:

Ma’kıl b. Yesâr radıyallâhu anh şöyle demiştir: Ebû Bekr es-Sıddîk radıyallâhu anh ile birlikte Rasûlullah aleyhisselâm’ın yanına gittim. O şöyle buyurdu:

يَا أَبَا بَكْرٍ، لَلشِّرْكُ فِيكُمْ أَخْفَى مِنْ دَبِيبِ النَّمْلِ

“Ey Ebû Bekr! Şirk, sizin aranızda karıncanın kımıldamasından daha gizlidir.” Ebû Bekr radıyallâhu anh: “Şirk, Allah’la beraber başka bir ilâha ibâdet edeninki değil midir?” diye sordu da, Nebî aleyhisselâm:

وَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ، لَلشِّرْكُ أَخْفَى مِنْ دَبِيبِ النَّمْلِ، أَلاَ أَدُلُّكَ عَلَى شَيْءٍ إِذَا قُلْتَهُ ذَهَبَ عَنْكَ قَلِيلُهُ وَكَثِيرُهُ؟

“Nefsim elinde olan (Allah)’a kasem ederim ki, şirk karıncanın kımıldamasından daha gizlidir. Sana, söylediğinde senden küçüğünü de büyüğünü de giderecek bir şeyi göstereyim mi?” dedikten sonra şöyle buyurdu:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ أَنْ أُشْرِكَ بِكَ وَأَنَا أَعْلَمُ، وَأَسْتَغْفِرُكَ لِمَا لاَ أَعْلَمُ

"’Allah'ım, bilerek Sana şirk koşmaktan Sana sığınırım. Bilmediğim şeylerden dolayı Sen’den mağfiret dilerim’ de.”

(el-Edebu’l Müfred, İmam Buhârî, Thk: Muhammed Fuâd Abdulbâkî, el-Matbaatü’s Selefiyye, Kâhire, No: 716, S: 186; Bkz: Sahîhu'l Edebi'l Müfred, el-Elbânî, Mektebetü'd Delîl, No: 551, S: 266; Sahîhu’l Câmii’s Sağîr ve Ziyâdetüh, el-Elbânî, el-Mektebü’l İslâmî, Beyrût-Dimeşk, No: 3730, 3731, C: 1, S: 693, 694)

27- İnsanları Güldürmek İçin Yalan Söyleyen Kimseye Yazıklar Olsun!

Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem buyurdu:

وَيْلٌ لِلَّذِى يُحَدِّثُ فَيَكْذِبُ لِيُضْحِكَ بِهِ الْقَوْمَ وَيْلٌ لَهُ وَيْلٌ لَهُ

“Yazıklar olsun, sözleriyle bir toplumu güldürmek için konuşup da yalan söyleyen kimseye! Yazıklar olsun ona, yazıklar olsun ona!”

(Ebû Dâvûd, Edeb, 88, H. No: 4990) 

Hadîs-i Şerîf, Tirmizî’de ise şöyle geçmektedir:

وَيْلٌ لِلَّذِى يُحَدِّثُ بِالْحَدِيثِ لِيُضْحِكَ بِهِ الْقَوْمَ فَيَكْذِبُ وَيْلٌ لَهُ وَيْلٌ لَهُ

“Yazıklar olsun, insanları güldürmek için söz söyleyip de yalan söyleyen kimseye! Yazıklar olsun ona, yazıklar olsun ona!”

(Tirmizî, Zühd, 10, H. No: 2315)

Açıklama:

Bu Hadîs-i Şerîf, insanları güldürmek maksadıyla yalan söylemenin günahının diğer yalanların günahından daha büyük olduğuna delâlet etmektedir. Çünkü Hadîsin metninde geçen “veyl” (وَيْلٌ) kelimesi âkıbeti son derece korkunç olan hâdiseler hakkında kullanılır.

26- Sadakaların Kabul Edilmeyeceği Zaman Gelmeden Önce Sadaka Veriniz!

Hârise b. Vehb radıyallâhu anh şöyle demiştir: Rasûlullah aleyhisselâm’ı şöyle buyururken işittim:

تَصَدَّقُوا فَإِنَّهُ يَأْتِى عَلَيْكُمْ زَمَانٌ يَمْشِى الرَّجُلُ بِصَدَقَتِهِ، فَلاَ يَجِدُ مَنْ يَقْبَلُهَا يَقُولُ الرَّجُلُ لَوْ جِئْتَ بِهَا بِالْأَمْسِ لَقَبِلْتُهَا، فَأَمَّا الْيَوْمَ فَلاَ حَاجَةَ لِى بِهَا

“Sadaka veriniz. Çünkü öyle bir zaman gelecek ki, kişi elinde sadakasıyla dolaşacak, fakat sadakasını kabul edecek kimse bulamayacaktır. Sadaka vermek istediği kişi: ‘Eğer bunu dün getirseydin kabul ederdim, fakat bugün ona ihtiyacım yok’ diyecektir.” 

(Buhârî, Zekât, 9, H. No: 1411; Zekât, 16, H. No: 1424; Fiten, 25, H. No: 7120; Müslim, Zekât, 58, H. No: 1011; Nesâî, Zekât, 64, H. No: 2555)

Ebû Mûsâ radıyallâhu anh’tan rivâyete göre, Nebî aleyhisselâm şöyle buyurmuştur:

لَيَأْتِيَنَّ عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ يَطُوفُ الرَّجُلُ فِيهِ بِالصَّدَقَةِ مِنَ الذَّهَبِ ثُمَّ لاَ يَجِدُ أَحَدًا يَأْخُذُهَا مِنْهُ وَيُرَى الرَّجُلُ الْوَاحِدُ يَتْبَعُهُ أَرْبَعُونَ امْرَأَةً يَلُذْنَ بِهِ مِنْ قِلَّةِ الرِّجَالِ وَكَثْرَةِ النِّسَاءِ

“İnsanlar üzerine öyle bir zaman gelecek ki, o zamanda adam (vermek için) altın sadaka ile dolaşacak, sonra da o sadakayı kendisinden alacak bir kimseyi bulamayacaktır. Diğer yandan erkeklerin azlığı ve kadınların çokluğu sebebiyle kırk kadının, bir erkeğin himayesine girdiği görülecektir."

(Buhârî, Zekât, 9, H. No: 1414; Müslim, Zekât, 59, H. No: 1012)

Açıklama:

İnsanlar üzerine öyle bir zaman gelecek ki, mallar çoğalıp taşacak, yeryüzü hazinelerini çıkaracak, yağmurlar yağacak, ırmaklar akacak ve araziler ekilmeyip ihmal edildiği ve su kaynaklarından sulanmadığı için yeryüzü çayır çimen hâline dönüşecektir. Yeryüzüne bereket verilecek, içindeki hazinelerini çıkaracak, sadaka ve zekât kabul edilmeyecektir. Bu hâdise, Hz. Îsâ’nın inmesinden ve Ye’cûc ve Me’cûc’ün helâkinden sonra olacaktır. O esnada insanların geleceğe dair emel ve umutları azalacak, kıyâmet yakınlaşmış olduğu için insanlar mal biriktirmeyecekler ve dünya işlerine aldırış etmeyeceklerdir. Mal çokluğu ve ihtiyaçsızlık nedeniyle zekât ve sadakalar ellerde kalacak, kimse kabul etmeyecektir.

Hadîste geçen “dolaşacak” (يَطُوفُ) tabiri, sadaka verecek kimsenin, sadakayı kabul edecek bir adam bulabilmek için insanlar arasında gidip geleceği anlamına gelmektedir.

Evet, bir kimse sadaka/zekât kabul edecek birini arıyor, kimse kabul etmediği için de, insanlar arasında dolaşıp duruyor, ama kendisine sadaka teklif edilen kimseler, ona ihtiyaçları olmadığını söylüyorlar. Hadîste zekât malı olarak altının zikredilmiş olması, mânâyı te’kîd içindir. Bu ifade şekli, o esnada değerli malların çok olacağı hususunda mübâlağa ifade eder.

Normal şartlarda, daha doğrusu dar ve zor zamanlarda ihtiyaç sahiplerine acınır ama bu tabloda sadakası kabul edilmeyene acınıyor değil mi? Aslında bu Hadîsler bizlere sadakaları geciktirmememiz gerektiğini öğütlemektedir.

Hadîste, وَيُرَى الرَّجُلُ الْوَاحِدُ يَتْبَعُهُ أَرْبَعُونَ امْرَأَةً يَلُذْنَ بِهِ مِنْ قِلَّةِ الرِّجَالِ وَكَثْرَةِ النِّسَاءِ “Erkeklerin azlığı ve kadınların da çokluğu nedeniyle bir tek erkeğin arkasından kırk kadının gittiği ve ona sığındığı görülecektir” buyurulmaktadır. Erkeklerin azalıp kadınların çoğalmasının sebebi, o dönemde çokça fitnelerin, savaşların, mücâdelelerin ve ölümlerin meydana gelecek olmasıdır. Nebî aleyhisselâm: وَيَكْثُرُ الْهَرْجُ “Ve herc (öldürmek) çoğalacak” buyurmaktadır. (Buhârî, 85, 1036, 6037, 7061; Müslim, 157d; Ebû Dâvûd, 4255; İbn-i Mâce, 4047, 4052) Bu hengâmede kadın nüfusu artacaktır. Kadınların bir tek erkeğe sığınması ise, erkeğin onların ihtiyaçlarını görüp, onları koruyup gözetmesi anlamındadır. Bu da, bir kabilenin tek erkek dışında bütün erkeklerinin ölüp de geriye sadece kadınların kalması durumuna benzer. İşte o kadınların tamamı o erkeğe sığınırlar. Böylece kimse o kadınlara zarar veremez. Yahut da fitne ve savaşlarda daha ziyâde erkeklerin ölmesi neticesinde kadınların, yakınlarından bir erkeğin gözetimine girmesini ifade eder. Bu yorum şeklinden de, uzak veya yakın akrabalığın değerinin zor zamanlarda nasıl daha iyi anlaşıldığı ve önemsendiği gerçeğini görmekteyiz.

Her türlü fitne, âfet, felâket ve helâketten Yüce Allah’a sığınırız.

25- Kulağımın, Gözümün, Dilimin, Kalbimin ve Tenâsül Organımın Şerrinden Allah’a Sığınırım!

Şekel b. Humeyd’den rivâyete göre, şöyle demiştir: Nebî aleyhisselâm’a geldim ve şöyle dedim: Ey Allah’ın Rasûlü, bana bir sığınma duası öğret de onunla (Allah’a) sığınayım. Bunun üzerine Rasûlullah aleyhisselâm omzumdan tuttu ve şöyle dua et, buyurdu:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ سَمْعِى وَمِنْ شَرِّ بَصَرِى وَمِنْ شَرِّ لِسَانِى وَمِنْ شَرِّ قَلْبِى وَمِنْ شَرِّ مَنِيِّى

-Allahümme innî eûzü bike min şerri sem’î ve min şerri basarî ve min şerri lisânî ve min şerri kalbî ve min şerri meniyyî-

“Allah’ım! Kulağımın şerrinden, gözümün şerrinden, dilimin şerrinden, kalbimin şerrinden ve tenâsül organımın şerrinden Sana sığınırım.”

(Tirmizî, Deavât, 75, H. No: 3492; Ebû Dâvûd, Vitr, 32, H. No: 1551; Bkz: Nesâî, İstiâze, 4, H. No: 5444; İstiâze, 10, H. No: 5455; İstiâze, 11, H. No: 5456; İstiâze, 28, H. No: 5484)

24- Sabah-Akşam Üçer Defa Okumak Sünnet Olan Dua:

Ca’fer b. Meymûn’dan rivâyet edildiğine göre, Abdurrahman b. Ebî Bekre, babasına: “Ey babacığım, her sabah seni:

اللّٰهُمَّ عَافِنِى فِى بَدَنِى اللّٰهُمَّ عَافِنِى فِى سَمْعِى اللّٰهُمَّ عَافِنِى فِى بَصَرِى لاَ إِلٰهَ إِلاَّ أَنْتَ

‘Allahümme âfinî fî bedenî, Allahümme âfinî fî sem’î, Allahümme âfinî fî basarî, lâ ilâhe illâ ente’

(Allah’ım, bedenimde âfiyet ver, kulağıma âfiyet ver, gözüme âfiyet ver. Senden başka hiçbir ilâh yoktur) diye dua ederken duyuyorum. Sabahleyin ve akşamleyin bu duayı üçer defa okuyorsun” diyerek bunun hikmetini sorduğunda babası: “Çünkü ben, Rasûlullah aleyhisselâm’ı bu duayı okurken işittim. Ben onun Sünnetine uymayı seviyorum” diye cevap verdi.

(Hadîsi Ebû Dâvûd’a nakleden iki hocasından biri olan) Abbâs b. Abdülazîm bu Hadîs-i Şerîfe şu sözleri de ilâve etmiştir: “Sen sabahleyin ve akşamleyin üçer defa:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْكُفْرِ وَالْفَقْرِ اللّٰهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ لاَ إِلٰهَ إِلاَّ أَنْتَ

‘Allahümme innî eûzü bike mine’l-küfri ve’l-fakri, Allahümme innî eûzü bike min azâbi’l-kabri, lâ ilâhe illâ ente’

(Allah’ım, küfürden ve fakirlikten Sana sığınırım. Allah’ım, kabir azâbından Sana sığınırım. Senden başka ilâh yoktur) diyorsun ve Yüce Allah’a bu kelimelerle dua ediyorsun, (bunun hikmeti nedir?) diye sordum da bana: ‘Ben onun Sünnetine uymayı seviyorum (onun için böyle yapıyorum)’ cevabını verdi ve (sözlerine devam ederek) şöyle dedi: Rasûlullah, sıkıntıya düşenin duası şudur buyurdu:

اللّٰهُمَّ رَحْمَتَكَ أَرْجُو فَلاَ تَكِلْنِى إِلَى نَفْسِى طَرْفَةَ عَيْنٍ وَأَصْلِحْ لِى شَأْنِى كُلَّهُ لاَ إِلٰهَ إِلاَّ أَنْتَ

‘Allahümme rahmeteke ercû, felâ tekilnî ilâ nefsî tarfete aynin ve eslih lî şe’nî küllehû, lâ ilâhe illâ ente’

(Allah’ım, Senin rahmetini umuyorum, beni göz açıp kapayıncaya kadar bile nefsime bırakma, hâlimi tümüyle düzelt. Senden başka ilâh yoktur.)

Ebû Dâvûd dedi ki: Bu Hadîsi şeyhlerimden bazıları bana rivâyet ederlerken, arkadaşlarının rivâyetlerine daha başka kelimeler ekleyerek rivâyet ettiler.

(Ebû Dâvûd, Edeb, 110, H. No: 5090; Amelü’l Yevmi ve’l Leyle, Nesâî, Müessesetü’r Risâle, No: 22, S: 146; Ayrıca Bkz: Tirmizî, Deavât, 67, H. No: 3480)

23- Sabah Namazından Sonra Okunacak Dua:

Ümmü Seleme annemizden rivâyete göre, o şöyle demiştir:

"Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem, sabah namazını kılıp selâm verdiği zaman şöyle derdi:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ عِلْمًا نَافِعًا وَرِزْقًا طَيِّبًا وَعَمَلاً مُتَقَبَّلاً

"Allah'ım! Senden faydalı ilim, temiz (helâl) rızık ve makbûl (kabul olunan) amel dilerim." 

(İbn Mâce, İkâmetu’s Salât, 32, H. No: 925; Müsned-i Ahmed b. Hanbel, Thk: Şuayb el-Arnaût, Âdil Mürşid vd., Müessesetü’r Risâle, 44/221)

Açıklama:

Faydalı ilimden maksat, amel edilen ilimdir. İlim, kendisiyle amel edildiğinde, muktezâsına uygun hareket edildiğinde “faydalı ilim” olacağı gibi; ilim sahibi de, ilmiyle amel ettiği sürece âlim sayılır. Faydalı ilim, dünya ve âhiret saâdetini temin eder. Dînî hayata gölge düşüren veya zarar veren dünyevî bilgiler ve entelektüel birikimler -Allah’ın rızâsına götürmediği veya mâni olduğu sürece- faydalı ilim sayılmaz! Faydalı ilme teşvîk ve fayda vermeyen ilimden sakındırma noktasında Allah Rasûlünden pek çok Hadîs vârid olmuştur. Bir tanesini zikredelim. Câbir’den rivâyet edilen Sahîh bir Hadîste Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur:

سَلُوا اللّٰهَ عِلْمًا نَافِعًا وَتَعَوَّذُوا بِاللّٰهِ مِنْ عِلْمٍ لاَ يَنْفَعُ

“Allah’tan faydalı ilim isteyiniz ve fayda vermeyen ilimden Allah’a sığınınız.” 

(İbn-i Mâce, Duâ, 3, H. No: 3843)

Güzel rızıktan maksat, helâl rızıktır. Bu tabiri, dünyanın lezîz/lezzetli rızıklarına, yiyecek ve içeceklerine  yorumlamak uzak ihtimâldir. Fakat burada dünya rızkı değil de âhiret rızkı kastedilmiş olursa o zaman rızk-ı tayyib ile lezzetli rızkın kastedilmiş olması mümkün olur.

22- Okunması Sünnet Olan Bir Dua:

Abdullah b. Mes’ûd radıyallâhu anh’tan rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle dua ederdi:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ الْهُدَى وَالتُّقَى وَالْعَفَافَ وَالْغِنَى

“Allah’ım, Sen’den hidâyet, takvâ, iffet ve zenginlik dilerim.”

(Müslim, Zikr, 72, H. No: 2721; Tirmizî, Deavât, 73, H. No: 3489; İbn-i Mâce, Duâ, 2, H. No: 3832)

Açıklama:

İmam Nevevî rahımehullâh Hadîste geçen “afâf” (iffet) ve “ğınâ” (zenginlik) kelimeleri hakkında şöyle demiştir:

أَمَّا الْعَفَافُ وَالْعِفَّةُ فَهُوَ التَّنَزُّهُ عَمَّا لَا يُبَاحُ وَالْكَفُّ عَنْهُ وَالْغِنَى هُنَا غِنَى النَّفْسِ وَالِاسْتِغْنَاءُ عَنِ النَّاسِ وَعَمَّا فِى أَيْدِيهِمْ

“Afâf ve iffet, mubâh olmayan şeylerden uzak durmak ve onlardan vazgeçmek demektir. Buradaki zenginlikten kasıt, nefis (gönül) zenginliği, insanlardan ve onların ellerinde bulunan (dünyalık mal) lardan müstağnî olmak, onlara ihtiyaç eğilimi duymamak demektir.”

(el-Minhâc fî Şerhi Sahîh-i Müslim, Dâru İhyâi’t Türâsi’l Arabî, Beyrût, 17/41)

Ebû Hüreyre radıyallâhu anh’tan rivâyet edildiğine göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur:

لَيْسَ الْغِنَى عَنْ كَثْرَةِ الْعَرَضِ وَلَكِنَّ الْغِنَى غِنَى النَّفْسِ

“Zenginlik mal çokluğundan (çokluğu ile) değildir. Fakat asıl zenginlik, nefis (gönül) zenginliğidir (kanaattir).”

(Buhârî, Rikâk, 15, H. No: 6446; Müslim, Zekât, 120, H. No: 1051; Tirmizî, Zühd, 40, H. No: 2373; İbn-i Mâce, Zühd, 9, H. No: 4137)

Zenginlik mal çokluğu ile değildir. Gerçek zenginlik gönül zenginliği, kanaatkârlık ve tok gözlülüktür. Varlıklı olanların çoğu, kendilerinden daha çok serveti bulunanlara bakıp, kendilerini hep fakir hissederler. Ve hırslıdırlar, cimridirler. Açgözlü kimseler daha çok zengin olmak için çalışırlarken, helâle ve harama dikkat etmezler. Onca varlıklarına rağmen, kalbi zengin olmayan kimselerin muhterisliği kendilerini -Allah'ın râzı olmadığı- âdî ve bayağı işlere düşürebilir. Haddizâtında bu, insanlar yanında da sevilmeyen, yerilen ve menfûr bir durumdur! Dolayısıyla asıl zengin, Allah’ın verdiği rızka kanaat edip hâline şükreden, başkalarının ellerindekine, yanlarındakine, kazandıklarına ve harcadıklarına göz dikmeyen, muhterislik ve hasetçilik yapmayan kimsedir. Bu aynı zamanda felâhtır, kurtuluştur.

Abdullah b. Amr b. Âs radıyallâhu anhumâ’dan rivâyete göre, Rasûlullah aleyhisselâm şöyle buyurmuştur:

قَدْ أَفْلَحَ مَنْ هُدِيَ إِلَى الْإِسْلاَمِ وَرُزِقَ الْكَفَافَ وَقَنِعَ بِهِ

“İslâm‘a hidâyet edilen, kendisine yetecek kadar rızık verilen ve buna kanaat eden kimse muhakkak felâh bulmuştur/kurtulmuştur.”

(İbn-i Mâce, Zühd, 9, H. No: 4138)

Bu Hadîs; İslâm dinine hidâyet edilerek Allah’a ibâdet eden, ihtiyacına yetecek kadar kendisine helâl rızık verilen ve kanaatkâr olan mü’minin felâh bulduğunu beyan etmektedir. Başarı ve zafer mi istiyorsun? İşte zafer!

Ebû Hüreyre’nin rivâyetine göre, Peygamberimiz şöyle buyurmuştur:

اللّٰهُمَّ اجْعَلْ رِزْقَ اٰلِ مُحَمَّدٍ قُوتًا

“Allah’ım, Muhammed’in ev halkının rızkını geçinecek kadar kıl!”

(Müslim, 1055; Tirmizî, 2361; İbn-i Mâce, 4139)

Hadîs, اللّٰهُمَّ ارْزُقْ اٰلَ مُحَمَّدٍ قُوتًا “Allah’ım, Muhammed ailesine geçinecek kadar rızık ver!” (Buhârî, 6460; Müslim, 1055c) biçiminde de gelmiştir.

Bu duadaki yetecek kadar rızkın anlamı; fakirlik sebebiyle dilencilik zilletine ve bolluk sebebiyle de şımarıklığa ve isyâna düşürmeyen rızık demektir. Bu durumdaki kimse ne fakir ne de zengin sayılır. İslâm’da zengin olmak yasak olmasa da, çok malın hesabının, yani nereden kazanılıp, nereye harcandığının veya harcanması gerekirken harcanmadığının yahut da harcanmaması gerekirken harcandığının hesabının büyük ve zor olacağı muhakkaktır. Tavsiye edilen ise, yeterli rızka kanaat edip; dünya serveti sebebiyle gönlü dünyaya bağlayıp da ölümü ve âhireti unutmamak ve Allah’a ibâdetten gâfil olmamaktır.

Rasûlullah’ın ailesinin de ashâbının da nasıl sâde ve mütevâzı bir hayat yaşadıkları, dünya nimetlerinden yani onun lezzetlerinden nasıl uzak durdukları, takvâ yolunda nasıl yarıştıkları ve yardımlaştıkları ma’lûmdur… Bilelim ki, dünyalıklara kendisini kaptıranlarda, dünya ve mal sevgisi ile ölüm korkusu artar; âhiret bilinci ise zayıflar… Buna vehn hastalığı denir! (Bkz: Ebû Dâvûd, 4297) İnsan ölümü ve âhireti neden sevmez? Dünyasını imar edip, âhiretini harap ettiği için!..

Yüce Allah’tan hidâyet, takvâ, iffet ve gönül zenginliği dileriz.

21- Farz Namazlardan Sonra Okunacak Dua:

Muâz b. Cebel radıyallâhu anh’tan rivâyet edildiğine göre, Rasûlullah aleyhisselâm onun elini tuttu (diğer rivâyette, ‘elimi tuttu’) ve:

“Ey Muâz! Vallâhi, seni seviyorum” يَا مُعَاذُ وَاللّٰهِ إِنِّى لَأُحِبُّكَ dedi.

[“Ben de seni seviyorum ey Allah’ın Rasûlü”, فَقُلْتُ وَأَنَا أُحِبُّكَ يَا رَسُولَ اللّٰهِ